بررسی تنوع مورفولوژیکی، اکولوژیکی و درصد اسانس جمعیت‌های مختلف چند گونه آویشن (Thymus spp) مناطق شمال‌غرب و غرب ایران

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه گیاهان دارویی، مرکز آموزش عالی شهید باکری میاندوآب، دانشگاه ارومیه پست الکترونیک: r.najafzadeh@urmia.ac.ir

2 دانشجوی کارشناسی‌ ارشد گروه گیاهان دارویی، مرکز آموزش عالی شهید باکری میاندوآب، دانشگاه ارومیه،

3 دانشجوی کارشناسی ارشد گروه گیاهان دارویی، مرکز آموزش عالی شهید باکری میاندوآب، دانشگاه ارومیه

4 دانشجوی دکتری گروه اصلاح و بیوتکنولوژی گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ارومیه

چکیده

DOR:
98.1000/1735-0891.1398.27.292.54.2.1576.1606
آویشن ازجمله گیاهان بومی ایران است که با خواص بی­نظیر خود در زمره مهمترین گیاهان دارویی قرار دارد. در این پژوهش تنوع مورفولوژیکی، اکولوژیکی و درصد اسانس 15 جمعیت­ آویشن (هشت جمعیت از گونه T. kotschyanus، سه جمعیت از گونه T.migricus، دوجمعیت از گونهT. fedtschenkoi و یک جمعیت از گونه T. fallax وT. pubescens) رویشگاه­های طبیعی مناطق شمال­غرب و غرب کشور بررسی شد. برای تعیین درصد اسانس، سرشاخه­های گلدار جمعیت­ها در فصل گلدهی برداشت شدند و به‌روش تقطیر با آب با کمک دستگاه کلونجر به مدت سه ساعت اسانس­گیری شدند. داده‌های خصوصیات خاک، پارامترهای آب و هوایی و موقعیت جغرافیایی رویشگاه­ها مشخص گردید،  با توجه به نزدیکی جغرافیایی، تفاوت قابل ملاحظه‌ای بین مناطق جمع­آوری آویشن مشاهده شد. این تفاوت ها به تنوع ژنتیکی بین جمعیت­ها منجر گردید و تنوع معنی‌داری برای تمام صفات اندازه­گیری مشاهده شد. همبستگی بین درصد اسانس با طول گل­آذین منفی و معنی­داری بود. در تجزیه به مؤلفه‌های اصلی، سه مؤلفه نخست %85 از کل تغییرات داده­ها را توجیه نمودند. در تجزیه خوشه­ای 15 جمعیت مورد مطالعه در سه گروه تقسیم شدند. بیشترین و کمترین میانگین صفات در گروه سوم و اول مشاهده شد و گروه دوم در وضعیت بینابینی قرار گرفت. طبق این نتایج، جمعیت­ چناره- گوگجه بیشترین میانگین برای صفات مورفولوژیکی را به خود اختصاص داد. از نظر بازده اسانس نیز تفاوت بین جمعیت‌ها معنی‌دار بود. دامنه بازده اسانس جمعیت­ها از 92/0 درصد تا 82/2 درصد بود که بیشترین مقدار به ترتیب مربوط به جمعیت­ سردشت- کولسه (82/2%) ، ارومیه- قوشچی (9/1%) و نقده- سلطان­یعقوب (7/1%) بود. طبق نتایج حاصل از این پژوهش، جمعیت­ سردشت- کولسه­علیا از گونه T. fedtschenkoi، ارومیه- قوشچی از گونه T. migricus و جمعیت نقده- سلطان­یعقوب از گونه T. kotschyanus به دلیل داشتن درصد اسانس بالا جهت استفاده  در صنایع وابسته و داروسازی و برنامه‌های به­نژادی معرفی شدند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


-  Babalar, M., Khoshsokhan, F., Fattahi Moghaddam, M.R. and Pourmeidani, A. 2013. An evaluation of the morphological diversity and oil content in some populations of Thymus kotschyanus Boiss. & Hohen. Iranian Journal of Horticultural Sience. 44(2): 119-128. (In Persian).
-  Bouyoucos, G.J. 1962. Hydrometer method improved for making particle size analysis of soils. Agronomy Journal. 54: 464-465.
-  Falconer, D.S. 1989. Introduction to Quantitative Genetics. (3 rd edition) Longman. New York. 415 p.
-  Ghandehari, V., Ahmadikhah, A. and Payamnoor, V. 2013. Genetic diversity of Buxus hyrcana populations in north of Iran using ISSR markers. Iranian Journal of Rangelands and Forests Plant Breeding and Genetic Research. 21: 1-13. (In Persian)
-  Ghahreman, A. 1979-1992. Colorful flora of Iran. Research Institute of Forests and Rangelands, Iran.
-  Hasani, J. and Nikbaher, Z. 2013. Ecological requirements of Thymus species in different habitats of Kurdistan province. Eco-phytochemical Journal of Medical Plants. 3: 22-34. (In Persian).
-  Imani, Y., Razban Haghighi, A., Sefidkon, F. and Naderi, M. 2015. Investigation on chemotypes of Thymus pubescens Boiss.et Kotschy ex Celak based on essential oil compounds in E-Azerbayjan province. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants. 31(3): 396-405. (In Persian)
-  Malakoti, M.J., Keshavarz, P. and Karamiyan, N.A. 2008. Comprehensive diagnosis method and optimal fertilizer recommendation for sustainable agriculture. Tarbiat Modares University Publisher, Tehran, 755 pp. (In Persian)
-  McLean, E.O. 1982. Soil pH and lime requirement. In: Page, A.L. (Ed): Methods of soil analysis. Part 2. Chemical and microbiological properties. Madison, Wisconsin, USA, pp: 199-224.
-  Mirza, M., Sharifi Ashoorabadi, E. and Allahverdi Mamaghani, B. 2015. Study of quality and quantity of essential oil of Thyme species cultivated in national botanic garden of Iran. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants. 31(5): 864-880. (In Persian)
-  Mohammadi, A., Nazari, H., Imani, S. and Amrollahi, H. 2014. Antifungal activities and chemical composition of some medicinal plants. Journal de Mycologie Medicals. 24(2):1-8.
-  Nasiri, N., Seedian, S.E. and Sharifi Ashorabadi, E. 2016. Investigation of seed germination, establishment and identification of different Thymus species available in Natural Resources Gene Bank of Iran. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants. 32(1): 115-126. (In Persian).
-  Nelson, D.W. and Sommers, L.E. 1982. Total carbon, organic carbon, and organic matter. In: Page, A.L. (Ed.), Methods of soil analysis. Part 2 (pp: 539-580). Madison: American Society of Agronomy.
-  Parvizparashkoh, S., Mohamadi, A. and Mousavi, S. 2013. Study of morphologic diversity of 24 Thymus ecotypes. Iranian Journal of Rangelands and Forests Plant Breeding and Genetic Research. 21(2), 329-342. (In Persian).
-  Pirigharnaei, M. 2012. Determination and comparing of essential oil components in wild and cutivated population of Thymus kotschyanus. African Journal of Plant Science. 6(12): 89-95.
-  Rezaei, M., Safarnezhad, M., Arab, S.L., Alamdari, V. and Dalir, M. 2016. Evaluation of morphological varaiation and essential oil content of some Thyme species (Thymus sp.) of Iran. Journal of Horticultural Science. 3(3): 383-394. (In Persian)
-  Rey, C. 1995. Direct field sowing of thyme (Thymus vulgaris L.). Horticultural Science Abstracts. 65: 1375.
-  Siddiqui, M.H., Oad, F.C. and Jmaro, M.G.H. 2006. Emergence and nitrogen use efficiency of maize under different tillage operation and fertility levels. Asian Journal of plant Sciences. 5(3): 508-510.
-  Zarezadeh, A., Mirhossaini, A., Mirza, M., Jamzad, Z. and Arabzadeh, M.R. 2017. Study on essential oil quantity and quality of Thymus kotschyanus Boiss. & Hohen. cultivated in Yazd, Iran. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants. 32(6): 937-947. (In Persian).