مطالعه تنوع مورفولوژیکی و فیتوشیمیایی شش گونه‌ مرزه Satureja spp در استان آذربایجان‌شرقی

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه اصلاح نباتات، پردیس کشاورزی و منابع ‌طبیعی دانشگاه تهران

2 استاد، پردیس کشاورزی و منابع ‌طبیعی دانشگاه تهران. پست الکترونیک: pomato1960@gmail.com

3 استاد پژوهش، موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران

4 استاد، پردیس کشاورزی و منابع ‌طبیعی دانشگاه تهران

چکیده

DOR:
98.1000/1735-0891.1398.27.253.54.2.1605.1610
مرزه (Satureja spp.) با داشتن ترکیباتی همانند تیمول و کارواکرول، جایگاه ویژه‌ای در بین گیاهان دارویی دارد. در این پژوهش، نشاء 18 اکسشن از شش گونه مرزه در ایستگاه تیکمه‌داش آذربایجان‌شرقی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار کشت شدند. طی دو سال از صفات مورفولوژی و فیتوشیمیایی یادداشت‌برداری شد. نتایج نشان­‌دهنده تنوع بالای بین و درون ­گونه‌ای بود. از بین گونه‌ها، S. spicigera (اکسشن گنجه گیلان) با بالاترین عملکرد اسانس (4/20 کیلوگرم در هکتار) و S .sahendica(اکسشن زینجناب آذربایجان‌شرقی) با بیشترین درصد استقرار و کوتاه­ترین دوره گل‌دهی سازگارترین گونه‌ها با بیشترین مقدار تیمول شناسایی شدند. مقدار تیمول با صفات وزن سرشاخه گل‌دار و سطح برگ همبستگی مثبت نشان داد. در تجزیه خوشه‌ای، گونه‌ها به سه گروه تقسیم شدند، S.bachtiarica از یزد در گروه یک، S. muticaاز خراسان شمالی در گروه دو و گونه‌های سازگار با آب و هوای آذربایجان‌شرقی (S.spicigera، S. sahendica، S. atropatanaو S. macrantha) در گروه سه قرار گرفتند. در تجزیه به مؤلفه­های اصلی گزینش بر اساس مؤلفه اول منجر به انتخاب گونه‌هایی با عملکرد اسانس بالا و گزینش براساس مؤلفه دوم منجر به انتخاب گونه‌هایی با کیفیت اسانس بالا می‌شود. گروه‌بندی گونه‌ها در نمودار بای‌پلات بر اساس مؤلفه اول و دوم با نتایج خوشه‌ای و پراکنش جغرافیایی همخوانی قابل توجهی داشت. بر اساس نتایج برای مناطق سردسیر می‌توان گونه‌های زودرس یا متوسط‌رس با نسبت برگ و گل به ساقه و سطح برگ بالا را انتخاب کرد و اجزای عملکرد را تا حدی بالا برد که موجب کاهش بازده اسانس نشود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


-  Adams, R.P. 1989.Identification of essential oils by ion trap mass spectroscopy. Academic Press: New York.
-  Baghaiyan, N. 2000.Essential oil plants. Publishing of Nashr Andarz. Iran. (In Persian).
-  Akhtar Mohagheghy, H. 2007. Soft drinking industries. Publishing of Tehran. Iran. 54 pp. (In Persian)
-  Bigdelo, M. 2012. Assessment of morphological diversity, genetic and phytochemical Kermani thyme. M.Sc. Thesis, University of Tehran, Tehran. (In Persian).
-  Cavar, S., Maksimovic, M., Solic, M.E., Jerkovic-Mujkc, A. and Besta, R. 2008. Chemical composition, antioxidant and antimicrobial activity of two Satureja essential oils. Food Chemistry, 111(3):648-653.
-  Hadian, J., Azizi, A., Tabatabaei, S. M. F., Naghavi, M. R., Jamzad, Z. and Friedt, W. 2010.Analysis of the genetic diversity and affinities of different Iranian Satureja species based on SAMPL markers. Planta Medica 76, 1-7.
-  Hydayati, A. 2014. Evaluate the morphological and phytochemical diversity of populations Salvia sahendica in Iran. M.Sc. Thesis, Shahid Beheshti University, Tehran. (In Persian).
-  Jamzad, Z. 2009. Thyme and Savory of Iran. Publishing of Research Institute of Forests and Rangelands, Tehran, Iran. 171 pp. (In Persian)
-  Kamkar, A., Tooryan, F., Akhondzadeh Basti, A., Misaghi, A. and Shariatifar, N. 2013. Chemical composition of summer Savory (Satureja hortensis L.) essential oil and comparison of antioxidant activity with aqueous and alcoholic extracts. Journal of Veterinary Research. 68(2):183-190.
-  Karami, M. 2014. Evaluation of the genetic diversity of Satureja rechingeri by using ISSR markers. M.Sc. Thesis, Shahid Beheshti University, Tehran. (In Persian).
-  Keskitalo, M., Peho, E. and Simon, J.E. 2001. Variation in volatile compounds from Tansy (Tanacetum vulgar L.) related to genetic and morphological differences of genotypes. Theoretical and Applied Genetics, 29(3), 265-285.
-  Khazanivandi, F., Jafari, A., Ahmadi, Sh. and Tabaei Aghdaei, R. 2014. Genetic diversity and relationships between morphological traits and essential oil yield of these plants Satureja rechingeri, Satureja khozistanica and Satureja mutica in climatic conditions Khorramabad. Presented at the 12thCongress of Iranian Genetics Society, Tehran, Iran. (In Persian).
-  Naghavi, M.R., Gareyazi, B. and Hossaini Salkadeh, G. 2010. Molecular markers. Tehran: Publication of Tehran University. (In Persian).
-  Nemeth, E. 2005.Needs, problems and achievements of introduction of wild growing medicinal plants in to the agriculture. Presented at the 1th Conference on Medicinal and Aromatic Plants of southeast European Countries and VI meeting Days of Medicinal Plants Arandjelovac, FR Yugoslavia.
-  Noormand Moaied, F. 2018. Study of cultivation methods and establishment of perennial forbs. Case study: Cultivation and establishment of Hedysarum ibericum in East Azarbaijan province- Iran. Final report publishing by Research Institute of Forests and Rangelands, Tehran, Iran. 25 pp. (In Persian).
-  Omidbaigi, R. 2007.Production and processing of medicinal plants. Publishing of Astan Ghods Razavi.438 pp. (In Persian).
-  Sefidkon,F.,Ahmadi,Sh.,2000. Essential oil of Satureja khuzistanica Jamzad, J. Essent. Oil Res.,12:427-428.
-  Sefidkon,F.,Jamzad,Z. and Mirza,M.,2004. Chemical variation in the essential oil of Satureja sahendica from Iran, Food chemistry, 88:325-328.
-  Sefidkon,F.,Jamzad,Z.,2000.Essential oil of Satureja bachtiarica Bunge, J. Essent. Oil Res., 12:545-546.
-  Sefidkon,F.,Jamzad,Z.,2005. Chemical composition of the essential oils of three Iranian Satureja species (S.mutica, S. macrantha and S. intermedia), Food Chemistry, 91:1-4.
-  Sefidkon,F.,Jamzad,Z.,2006. Essential oil analysis of Iranian Satureja edmondi and S.isophylla, Flavour & Fragrance Journal, 21:230-233.
-  Shibamoto, T. 1987. Retention indices in essential oil analysis. In: Capillary Gas Chromatography in Essential oils analysis. Edits.P.Sandra and C.Bicchi, p. 259- 274, Dr. Alferd Huethig Verlag, New York.
-  Shoryabi, M. 2013. The domestication of Thymus daenensis: Morphological diversity, phytochemical, sustainability quantitative and qualitative characteristics and micropropagation. M.Sc. Thesis, Shahid Beheshti University, Tehran. (In Persian).
-  Simon, J.E., Chadwick, A.F. and Craker, L.E.1984. Herbs: An Indexed Bioliography.1971-1980.The Scientific Literature on Selected Herbs, and Aromatic and Medicinal Plant of the Temperate Zone. Archon books, 770pp.
-  Teymuri, A., Bokaeian, M. and Baravati, S.A.P. 2016. Antimicrobial effect of extracts of Satureja hortensis biofilm on some important human bacterial pathogens. Razi Journal of Medial Sciences. Vol.25, N,171.
-  Yavari, A. R., Nazari, V., Sefidkon, F. and Hassani M. E. 2008. Study on some ecological factors, morphological traits, ploidy levels and essential oil composition of Thymus pubescens Boiss & Kotschy ex Celak in two natural regions of East Azerbaijan province. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants, 26(4), 500-512.
- Zarehzadeh, A. 2005. Collection of medicinal plants in Yazd province. Publishing of Research Institute of Forests and Rangelands, Tehran, Iran. 253 pp. (In Persian)
- Zarehzadeh, A. 2006. Ecological identification of essential oil plants of Yazd province for domestication and cultivation. Publishing of Research Institute of Forests and Rangelands, Tehran, Iran. 166 pp. (In Persian)