استفاده از روش تجزیه چند متغیره تطابق کانونیک، جهت مدیریت جمع‌آوری بذر از عرصه‌های طبیعی

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی اراک

2 عضو هیأت علمی مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع

چکیده

هدف از مقاله حاضر، برنامه ‌ریزی و مدیریت بهتر در جمع‌آوری بذرهای گیاهان مرتعی است. بر این اساس، بررسی روابط حضور و دوام گونه‌های مهم مرتعی با عوامل محیطی شامل خاک (بافت و عمق)، توپوگرافی ( ارتفاع از سطح دریا، مقدار و جهت شیب) و طول و عرض جغرافیایی مد نظر قرار گرفته است.  این بررسی در استانهای مرکزی، اصفهان، چهارمحال و بختیاری، لرستان، کردستان و همدان در منطقه‌ای با طول‌های جغرافیایی 25/51 -98/45 درجه شرقی و عرض‌های جغرافیایی 18/36 -30/31 درجه شمالی و ارتفاع‌های بین 1272 تا 2550 متر از سطح دریا انجام گردید. به منظور تجزیه و تحلیل تغییرات پوشش گیاهی براساس تغییرات عوامل محیطی از روش تجزیه و تحلیل چند متغیره تطابق کانونیک (CCA) استفاده شد.  نتایج حاصل از بررسیها نشان داد که ارتباط ویژه‌ای بین پراکنش گونه‌های مختلف مرتعی، به ویژه خانواده پروانه آسا، با خصوصیات خاک، توپوگرافی و طول و عرض جغرافیایی وجود دارد. ازمیان عوامل مورد بررسی، پوشش گیاهی به طور عمده، تحت اثر ارتفاع از سطح دریا، مقدار شیب، عمق خاک و جهت شیب قرار داشت. از میان عوامل مؤثر بر پراکنش گیاهان، برخی ثابت (توپوگرافی) و برخی متغیر هستند (بارندگی). جمع‌آوری بذر گونه‌هایی که به‌طورعمده تحت اثر عوامل محیطی متغیر، نظیر بارندگی قرار دارند، از نظر مقابله با اثرات خشکسالی و از دست نرفتن بذر آنها در اولویت قرار دارند. همچنین برای گونه‌هایی که بیشتر تحت تأثیر بافت خاک بوده و پراکنش آنها محدود به مناطقی است که خاک بافت و عمق خاصی داشته باشد و به فرسایش حساس باشد، ضروری است تا در اولویت قرار گیرند.  با توجه به تابعیت پراکنش گونه‌های مهم مرتعی، به ویژه خانواده پروانه آسا از این عوامل، ضرورت دارد تا در روشهای جمع‌آوری بذر تجدید نظر شود.

کلیدواژه‌ها


1- جعفری، م.، زارع چاهوکی، م.ع.، آذرنیوند، ح.، باغستانی میبدی، ن. و زاهدی امیری، ق.، 1381. بررسی روابط پوشش گیاهی مراتع پشتکوه استان یزد با خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک با استفاده از روشهای تجزیه و تحلیل چند متغیره، مجله منابع طبیعی ایران، جلد 55، شمارة3.
2- مصداقی، م.، 1380. توصیف و تحلیل پوشش گیاهی (ترجمه)، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد، شمارة انتشار 243، 283 صفحه.
3- Frankel, O.H., 1984. Genetic perspectives of germplasm conservation, Pp.161-170 in Genetic Manipulation: Impact on Man and Society (W.K. Arber ,K. Limensee, W.J.
4- Goodall, D.W. and Perry, R.A., 1979. Arid-land ecosystems, Published by the Syndics of Cambridge University.
5- McCune, B. and Mefford, M. J., 1999. PC – ORD, Multivariate Analysis of Ecological Data, Version 4.17. MjM Software Design. Gleneden Beach, Oregon, U.S.A.
6- Noy-Mir, I., 1973. Multivariate analysis of the semi-arid vegetation of southern Australia II, Vegetation catenate and environmental gradients, Australian Journal of Botany, 22: 40-115.
7- Painting, K., 1995. Introduction to collecting, Training Support Materials, IPGRI, Rome
8- Ter Braak, C.J.F., 1987. The analysis of vegetation – environment relationships by canonical correspondence analysis. Vegetation 64: 69-77.
9- Ter Braak, C.J.F. and Prentice, I.C., 1988. A theory of gradient analysis, Advances in Ecological Research 18: 271-317.