1
گروه تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بیرجند
2
گروه تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند
3
گروه تولید و ژنتیک گیاهی
10.22092/ijrfpbgr.2024.365153.1459
چکیده
چکیده سابقه و هدف در حال حاضر صنعت گل و گیاه یک صنعت جهانی و پویا است که در طول چند دهه اخیر میزان رشد قابل توجهی داشته است. نرگس (Narcissus tazetta) یکی از مهمترین گیاهان گلدار زینتی است که در مناطق گرمسیر و نیمهگرمسیر کشور رشد میکند و به عنوان گل بریدنی، گیاهان گلدانی و فضای سبز کاربرد دارد. این گونه زینتـی در مناطق مختلف ایـران ماننـد خراسـان جنـوبی، شـمال، شـمالشرق و بیشتر مناطق جنوب ایران به صـورت خـودرو رویـش داشته و برای تولید گل بریده پرورش داده میشود. کشاورزان خراسان جنوبی در بعضی از سالها به علت سرمای زیرصفر درجه از خسارت سرما آسیب میبینند، ازاینرو این مطالعه با هدف ارزیابی مقاومت به سرمای جمعیتهای مختلف جمعآوری شده از نقاط مختلف ایران انجام شد. مواد و روشها این تحقیق طی سال 99-1398در آزمایشگاه اصلاح نباتات مولکولی و گلخانهی گروه تولید و ژنتیک گیاهی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه بیرجند انجام شد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار انجام شد. فاکتور A شامل 13 جمعیت مختلف نرگس آزادشهر، شهلای شمال، شصتپر شمال، شیراز1، شیراز2، یاسوج، کوچکعطری یاسوج، طبس، خوسف1، خوسف2، بهبهان1، بهبهان2 و گچساران و فاکتور B شامل چهار سطح دمایی شاهد (دمای محیط)، 5+، صفر و 5- درجه سانتیگراد بود. تعداد پنج برگ از هر گلدان کنده شد و در دماهای 5+، صفر و 5- به مدت 5 ساعت در یخچال قرار گرفتند. صفات محتوای نسبی آب برگ، نشت یونی (الکترولیت)، کلروفیل a، کلروفیل b، کلروفیل کل، کارتنوئید، نسبت کلروفیلa به کلروفیل کل، نسبت کلروفیل کل به کارتنوئید و درصد سرمازدگی اندازهگیری شد. برای بررسی مقاومت به سرمای محیط طبیعی، نمونههای کشتشده در گلدانها به محیط آزاد منتقل شدند و درصد سرمازدگی طی سه مرحله در ماه آذر، دی و بهمن ارزیابی گردید و از مقیاس 100-0 برای سرمازدگی استفاده شد. تجزیه دادهها با نرمافزارهای آماری SAS9.4 و رسم نمودارها در محیط Excel انجام شد. مقایسه میانگینها با استفاده از آزمون دانکن، تجزیه همبستگی به روش پیرسون و تجزیه عاملها و تجزیه خوشهای با استفاده از میانگین صفات به تفکیک دو محیط تنش و نرمال انجام شد. نتایج نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تفاوت بین جمعیتها برای کلیّه صفات به غیر از کلروفیل a معنیدار بود. تفاوت بین تیمارهای دمایی برای کلیه صفات معنیدار بود. اثر متقابل جمعیت در تنش سرما برای کلیه صفات نیز در سطح احتمال 5 درصد معنیدار بود که نشاندهنده این است که جمعیتها در دماهای مختلف پاسخهای متفاوتی داشتهاند. بالاترین مقدار نشت یونی در دمای 5- درجه سانتیگراد و کمترین مقدار نشت یونی در تیمار شاهد (دمای محیط، 22 درجه سانتیگراد) مشاهده شد. بالاترین مقدار صفات محتوای نسبی آب، کلروفیل a، کلروفیل b، کلروفیل کل، کارتنوئید و نسبت کلروفیل کل به کارتنوئیدها در تیمار شاهد (22 درجه سانتیگراد) و کمترین مقدار آنها در دمای 5- درجه سانتیگراد مشاهده گردید. در آزمایش انجام شده در محیط طبیعی، بیشترین سرمازدگی در طی بهمنماه و کمترین سرمازدگی در آذرماه دیده شد. به عبارت دیگر، با کاهش دما مقدار نشت یونی و درصد سرمازدگی افزایش و سایر صفات کاهش نشان داد. نتایج تجزیه همبستگی و رگرسیون نشان داد که صفات میزان کلروفیل b و کلروفیل کل نسبت به سایر صفات روابط معنیداری با سرمازدگی داشتند. براساس تجزیه خوشهای در دو شرایط نرمال (دمای محیط) و تنش (سه تیمار دمایی 5+، صفر و 5-) جمعیتها در سه خوشه قرار گرفتند. در خوشه اول جمعیتهای یاسوج، طبسگلشن، شیراز1 و کوچک عطری یاسوج، در خوشه دوم جمعیتهای آزادشهر، بهبهان2، شیراز2، شهلای شمال و شصتپر شمال و در خوشه سوم جمعیتهای خوسف2، گچساران، بهبهان1 و خوسف1 قرار گرفتند. بررسی خوشهها نشان داد که جمعیتهای مشابه از لحاظ سرمازدگی در یک خوشه قرار گرفتند و دوری و نزدیکی جغرافیایی ارتباطی با این موضوع نداشت. نتیجهگیری در این مطالعه صفات میزان کلروفیل b و کلروفیل کل از اهمیت بیشتری برخوردار بودند. جمعیتهای خوسف1، خوسف2، گچساران و بهبهان1 به دلیل خصوصیات مطلوب از لحاظ مقاومت به سرما مقاومترین و جمعیتهای یاسوج، طبسگلشن، شیراز1 و کوچک عطری یاسوج حساسترین جمعیتها نسبت به سرمازدگی بودند. جمعیتهای آزادشهر، بهبهان2، شیراز2، شهلای شمال و شصتپر شمال از لحاظ مقاومت به سرما به عنوان جمعیتهای حدوسط شناخته شدند. در کل جمعیت گچساران به عنوان مقاومترین و شیراز1 حساسترین جمعیت نسبت به سرما بودند. بررسی جمعیتها نشان داد که تنوع کافی در بین این جمعیتها از لحاظ مقاومت به سرما وجود داشت و جمعیتهای نواحی مختلف از لحاظ مقاومت به سرما متفاوت بودند. محققان و کشاورزانی که تمایل به تحقیق و یا کاشت گل نرگس به عنوان یک محصول اقتصادی دارند توصیه میشود از این جمعیتهای مقاوم استفاده نمایند.
ضابط, محمد , نجفی, فروغ , علیزاده, زهره و خزاعی, مسعود . (1403). بررسی مقاومت به سرما در جمعیتهای مختلف گل نرگس (Narcissus tazetta). تحقیقات ژنتیک و اصلاح گیاهان مرتعی و جنگلی ایران, 32(1), 74-96. doi: 10.22092/ijrfpbgr.2024.365153.1459
MLA
ضابط, محمد , , نجفی, فروغ , , علیزاده, زهره , و خزاعی, مسعود . "بررسی مقاومت به سرما در جمعیتهای مختلف گل نرگس (Narcissus tazetta)", تحقیقات ژنتیک و اصلاح گیاهان مرتعی و جنگلی ایران, 32, 1, 1403, 74-96. doi: 10.22092/ijrfpbgr.2024.365153.1459
HARVARD
ضابط, محمد, نجفی, فروغ, علیزاده, زهره, خزاعی, مسعود. (1403). 'بررسی مقاومت به سرما در جمعیتهای مختلف گل نرگس (Narcissus tazetta)', تحقیقات ژنتیک و اصلاح گیاهان مرتعی و جنگلی ایران, 32(1), pp. 74-96. doi: 10.22092/ijrfpbgr.2024.365153.1459
CHICAGO
محمد ضابط , فروغ نجفی , زهره علیزاده و مسعود خزاعی, "بررسی مقاومت به سرما در جمعیتهای مختلف گل نرگس (Narcissus tazetta)," تحقیقات ژنتیک و اصلاح گیاهان مرتعی و جنگلی ایران, 32 1 (1403): 74-96, doi: 10.22092/ijrfpbgr.2024.365153.1459
VANCOUVER
ضابط, محمد, نجفی, فروغ, علیزاده, زهره, خزاعی, مسعود. بررسی مقاومت به سرما در جمعیتهای مختلف گل نرگس (Narcissus tazetta). تحقیقات ژنتیک و اصلاح گیاهان مرتعی و جنگلی ایران, 1403; 32(1): 74-96. doi: 10.22092/ijrfpbgr.2024.365153.1459