مطالعه‌ی ریزریخت‌شناسی، تنوع ژنتیکی و ترکیبات فیتوشیمیایی گونه Rhamnus pallasii (عناب) در شمال ایران

شهرکی, غلامرضا; ستاریان, علی; امینی, الهام; صالحی, محمود; عطازاده, ندا

doi:10.22092/ijrfpbgr.2024.365843.1463

مطالعه‌ی ریزریخت‌شناسی، تنوع ژنتیکی و ترکیبات فیتوشیمیایی گونه Rhamnus pallasii (عناب) در شمال ایران

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

¹ گروه زیست شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه گنبدکاووس، گنبد، ایران

² گروه زیست شناسی، دانشکده ی علوم پایه، دانشگاه گنبد کاووس، گنبد کاووس، ایران

³ گروه زیست‌شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه گنبد کاووس، گنبد کاووس، ایران

⁴ گروه زیست شناسی، دانشکده ی علوم پایه، دانشگاه گنبد کاووس، گنبد، ایران

⁵ گروه زیست شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه گنبد کاووس، گنبد، ایران

10.22092/ijrfpbgr.2024.365843.1463

چکیده

چکیده
سابقه و هدف:
تیره عناب دارای ۵۷-۵۲ سرده و حدود ۹۵۰ آرایه در سطح جهان می‌باشد که ۱۴ گونه‌ آن در چین و بقیه در اروپا و نواحی استوایی گزارش شده است. در ایران پنج سرده از این تیره رویش داشته (در برخی منابع شش سرده) و جزو شناخته‌شده‌ترین درختان جنگل‌های ایران محسوب می‌شوند. شناخت شرایط اکولوژیکی و رویشگاهی گونه‌های گیاهی بومی می‌تواند برای محققان بسیار مفید باشد. هدف از این تحقیق، بررسی ریز ریخت‌شناسی سطح اپیدرم و میوه و اندازه‌گیری برخی از ترکیبات فیتوشیمیایی و ژن اکولوژی جمعیت‌های مختلف گونه‌ Rhamnus pallasii، می‌باشد.
مواد و روش‌ها:
در این پژوهش، میزان تنوع صفات ریز ریخت‌شناسی، ژنتیکی و فیتوشیمیایی جمعیتهای مختلف گونه‌ Rhamnus pallasii در شمال کشور مطالعه شد. برای بررسی میکروسکوپ الکترونی سطح اپیدرم، روزنه‌ها و میوه، نمونه‌های مورد نظر به مرکز متالوژی رازی تهران ارسال گردید. با استفاده از نشانگرهای ISSR، روی هشت جمعیت از نمونه‌ها، بررسی تنوع ژنتیکی انجام شد. همچنین عصاره‌گیری از نمونه‌ها با استفاده از حلال اتانول 80 درصد انجام گردید و مقدار فنول و فلاونوئید کل و فعالیت آنتی‌اکسیدانی عصاره‌ها اندازه‌گیری شد.
نتایج:
در تمام جمعیت‌ها، روزنه‌ها دارای شکل نامنظم، تیپ آنموسیتیک با دیواره آنتی‌کلینال راست تا خمیده موج‌دار بودند. علاوه بر این، همه نمونه‌ها دارای کرک‌های پوششی ساده، تک‌سلولی و با تراکم متفاوت در جمعیت‌ها بودند. نتایج مطالعات مولکولی اختلاف ژنتیکی معنی‌داری را در بین جمعیت‌ها نشان داد. نتایج بررسی فیتوشیمیایی نشان داد که اختلاف قابل ملاحظه‌ای در مقادیر فنل، فلاونوئید و خاصیت آنتی‌اکسیدانی نمونه‌ها وجود دارد. نتایج نشان داد که رویشگاه‌ و عوامل محیطی از قبیل ارتفاع از سطح دریا، خاک، رطوبت، نور، دما، فشار و عرض جغرافیایی در رشد گیاه، میزان اسانس و تجمع متابولیت‌های ثانویه نقش بسیار مهمی ایفا می‌کنند.
نتیجه‌گیری:
مطالعه‌ اپیدرم جمعیت‌های مورد مطالعه نشان داد که شکل روزنه در تمام جمعیت‌های مورد مطالعه نامنظم و تیپ روزنه آنموسیتیک است. دیواره‌ آنتی‌کلینال راست تا خمیده موج‌دار دیده می‌شود. مطالعه‌ کرک نمونه‌ها نشان داد که ‌همگی دارای کرک‌های پوششی از نوع ساده و تک‌سلولی هستند ولی تراکم کرک‌ها در جمعیت‌ها متفاوت بود. نتایج مطالعات مولکولی اختلاف ژنتیکی معنی‌داری را در بین جمعیت‌های مطالعه شده نشان داد. نتایج بررسی فیتوشیمیایی نشان داد که اختلاف قابل ملاحظه‌ای در مقادیر کل فنل، فلاونوئید و خاصیت آنتی‌‎اکسیدانی نمونه‌های مختلف وجود دارد، به‌طوری‌که رویشگاه‌ها و عوامل محیطی مختلفی از قبیل ارتفاع از سطح دریا، خاک، رطوبت، نور، دما و فشار به عنوان عامل تأثیرگذار در رشد گیاه، میزان اسانس و تجمع متابولیت‌های ثانویه نقش بسیار مهمی ایفا می‌کنند.

کلیدواژه‌ها