اثر اندوفیت قارچی Aspergillus niger بر تحمل به خشکی در آویشن باغی (Thymus vulgaris L)

کامیاب, افسون; صمصام پور, داود; احمدی نسب, نوید; باقری, عبدالنبی

doi:10.22092/ijrfpbgr.2024.364383.1456

اثر اندوفیت قارچی Aspergillus niger بر تحمل به خشکی در آویشن باغی (Thymus vulgaris L)

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشجوی دکتری، اصلاح و بیوتکنولوژی محصولات باغبانی،دانشگاه هرمزگان، بندرعباس، ایران

² گروه علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه هرمزگان، بندرعباس، ایران

³ مرکز مطالعات و تحقیقات هرمزگان، دانشگاه هرمزگان، بندرعباس، ایران

⁴ استادیار گروه تحقیقات گیاهپزشکی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی هرمزگان، سازمان آموزش و ترویج تحقیقات کشاورزی، بندرعباس،ایران

10.22092/ijrfpbgr.2024.364383.1456

چکیده

سابقه و هدف: خشکی یکی از مهمترین تنشهای غیرزیستی است که میتواند اثرهای مخرب شدیدی روی رشد و عملکرد گیاهان داشته باشد. اندوفیتها ریزسازوارههای مفیدی هستند که میتوانند نقش مهمی در بقا و حفاظت از گیاهان در برابر تنشهای غیرزیستی ازجمله خشکی ایفا کنند. تنش خشکی می‌تواند رشد، نمو و عملکرد گیاهان را کاهش دهد. اندوفیتهای قارچی به‌عنوان یکی از انواع ریزسازواره‌های همزیست با گیاهان، نقش مهمی در بهبود رشد و عملکرد گیاهان میزبان خود دارند. با توجه به مشکلات روزافزون کمآبی در ایران و نیاز به شناخت تیمارهای بیولوژیک برای تعدیل و افزایش تحمل گیاهان به تنش خشکی، این مطالعه بهمنظور بررسی اثر اندوفیت قارچی Aspergillus niger جدا شده از گیاه کلپوره (Teucrium polium L.) در بهبود رشد گیاه آویشن باغی (Thymus vulgaris L.) تحت شرایط تنش خشکی انجام شد.
مواد و روشها: در این آزمایش، بذرهای ضدعفونی شده آویشن در سینیهای حاوی پیتماس اتوکلاو شده کشت و پس از دو ماه به گلدان منتقل شدند. پس از شش ماه، در سه مرحله به‌طور هفتگی اندوفیت قارچی A. niger، به گیاهان آویشن تلقیح شدند. برای تلقیح اندوفیت قارچی A. niger به گیاهان، ابتدا با استفاده از لام نئوبار اسپورهای موجود در هر پتری‌دیش شمارش و با غلظت تقریباً 10⁶ × 1 اسپور در هر واحد تشکیل کلنی بر میلی‌لیتر (CFU/ml) آماده و بعد به‌صورت محلولپاشی به اندام‌های هوایی (به میزان 10 میلیلیتر) و تزریق به خاک اطراف ریشه (به میزان 5 میلیلیتر) اعمال شدند. برای اطمینان از حضور اندوفیت‌ها پس از گذشت یک ماه از محلول‌پاشی، آزمون استقرار اندوفیت قارچی A. niger در گیاه انجام شد و بعد از آن تنش خشکی بهروش وزنی بهمدت سه ماه اعمال گردید و بعد صفات مورفولوژیک، فیزیولوژیک و بیوشیمیایی گیاه آویشن باغی ارزیابی گردید. آزمایش به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار انجام شد. فاکتور اول شامل چهار سطح تنش خشکی (100، 75، 50 و 25 درصد ظرفیت مزرعه) و فاکتور دوم تلقیح اندوفیت قارچی در دو سطح (عدم تلقیح (شاهد) و تلقیح با اندوفیت قارچی A. niger) بود.
یافته ها: تنش خشکی منجر به کاهش معنی‌دار ارتفاع گیاه، وزن تر اندام هوایی، وزن خشک اندام هوایی، وزن تر ریشه، وزن خشک ریشه، کلروفیلa، کلروفیل b، کاروتنوئید و محتوای نسبی آب برگ شد. با این‌حال، تحت تنش خشکی شدید (25 درصد ظرفیت زراعی)، تلقیح آویشن با اندوفیت قارچی A. niger باعث افزایش معنی‌دار ارتفاع گیاه بهمیزان (18/39 درصد) ، وزن تر اندام هوایی (92/78 درصد) ، وزن خشک اندام هوایی (27/58 درصد) ، وزن تر ریشه (25/74 درصد) ، وزن خشک ریشه (56/74 درصد) ، کلروفیل a (40/8 درصد) ، کلروفیل b (16 درصد) ، کاروتنوئید (12/32 درصد) و محتوای نسبی آب برگ (50 درصد) نسبت به شاهد و کاهش اثرهای منفی تنش خشکی ‌گردید. همچنین، حضور اندوفیت قارچی A. niger در برابر عدم حضور آن در شرایط تنش خشکی، منجر به افزایش میزان پرولین (72/13 درصد) ، قند محلول (43/16 درصد) و کاهش مالوندی آلدئید (45 درصد) نسبت به شاهد شد.
نتیجه گیری: این مطالعه اثر مثبت تلقیح گیاهان آویشن با اندوفیت قارچی A. niger، بر ویژگی‌های کمی و کیفی شامل: ارتفاع گیاه، وزن تر اندام هوایی، وزن خشک اندام هوایی، وزن تر ریشه، وزن خشک ریشه، محتوای نسبی آب برگ، کلروفیل a، کلروفیل b، کاروتنوئید، پرولین، قند محلول و مالوندی آلدئید را در آویشن نشان داد. این پژوهش نشان داد که استفاده از اندوفیت قارچی A. niger می‌تواند بهبود قابل توجهی در رشد گیاهان و کاهش اثرهای منفی تنش خشکی داشته باشد. بنابراین، بهدلیل اثر ترکیبات بیولوژیکی از منبع طبیعی، در شرایط تنش شدید، توصیه می‌شود که محلولپاشی با استفاده از اندوفیت قارچی A. niger در مرحله رشد رویشی، بهمدت سه هفته و در سه مرحله انجام شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات