تجزیه علیت عملکرد گل و اجزاء آن در ژنوتیپ‌های مختلف گل‌محمدی (.Rosa damascena Mill) ایران

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسنده

دانشیار پژوهشی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان کردستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، سنندج، ایران،

10.22092/ijrfpbgr.2023.360389.1426

چکیده

سابقه و هدف: عملکرد گل در گل­محمدی یک صفت پیچیده است که تحت تأثیر بسیاری از صفات و عوامل محیطی قرار می­گیرد. بنابراین مطالعه روابط بین صفات می­تواند گام مهمی در انتخاب برای بهبود عملکرد گل باشد. تجزیه علیت (Path analysis) با شناسایی مؤلفه‌های اصلی عملکرد با تأثیر مستقیم بالا، نقش مهمی در موفقیت انتخاب، به‌ویژه انتخاب‌های غیرمستقیم از طریق اجزای عملکرد دارد. با توجه به کمبود منابع در این زمینه، این پژوهش با هدف شناسایی و تعیین صفات مؤثر بر عملکرد گل، برآورد روابط بین صفات و تحلیل علیت برای شناسایی اثرهای مستقیم و غیرمستقیم آنها بر عملکرد گل از طریق تحلیل مسیر انجام شده است.
مواد و روش­ها: ژرم‌پلاسم مورد استفاده در این تحقیق شامل 49 ژنوتیپ گل­محمدی (Rosa damascena Mill.) متعلق به مناطق مختلف ایران بود. نهال‌های یکساله ژنوتیپ‌ها در فروردین 1383 در ایستگاه تحقیقاتی زاله سنندج (کردستان) در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی(RCBD)  با سه تکرار و سه بوته در هر کرت با فاصله کاشت سه متر کشت شدند. آبیاری مزرعه به صورت قطره‌ای با دوره 15 روزه انجام شد. برای صفات فنولوژیکی از میانگین صفات در سه سال آخر و برای صفات مورفولوژیکی از داده­های سال 1387 استفاده گردید. تجزیه واریانس داده‌ها بر اساس مدل طرح RCBD انجام شد. همبستگی فنوتیپی بین صفات برآورد و تجزیه علیت در سه مرحله برآورد اثرهای مستقیم، غیرمستقیم و باقیمانده صفات بر عملکرد گل انجام شد.
یافته‌ها: تنوع ژنتیکی معنی­داری (P≤0.01) بین ژنوتیپ­ها از لحاظ صفات مورد بررسی مشاهده شد. همبستگی صفات فنولوژیکی با عملکرد گل منفی و معنی‌دار اما همبستگی صفات مورفولوژیکی با آن مثبت و معنی­دار بود. تجزیه­ علیت نشان داد که تعداد و وزن گل (با اثر مستقیم به­ترتیب P=0.979** و P= 0.334** و اثر باقیماندهR=0.195 ) اجزای اصلی عملکرد گل در پایه و سطح کل سبز و قطر تاج پوشش گیاه (با اثر مستقیم به­ترتیب 0.569** و 0.282* و اثر باقیمانده R=0.395) اجزای اصلی تعداد گل در پایه و تعداد و سطح برگ (با اثر مستقیم به­ترتیب 1.024** و 0.085* و اثر باقیمانده R=0.237) اجزای اصلی سطح کل سبز پایه بودند.
نتیجه‌گیری: دو صفت تعداد و وزن گل در گزینش­های غیرمستقیم برای بهبود عملکرد گل در ژنوتیپ­های گل­محمدی می­توانند مورد توجه قرار بگیرند. سایر صفات اثرهای غیرمستقیم خود را بر عملکرد گل به طور عمده از طریق تعداد گل در پایه (صفات فنولوژیکی به صورت منفی و صفات مورفولوژیکی به صورت مثبت) اعمال کردند. اگرچه همبستگی ارتفاع و قطر تاج گیاه با عملکرد گل مثبت و بسیار معنی­دار بود، اما اثرهای مستقیم مراحل تکمیلی تحلیل علیت نشان داد که قطر تاج (رشد افقی) نسبت به ارتفاع آن (رشد عمودی) در فرایندهای تولیدمثل گل‌محمدی مؤثرتر است. به‌عبارت دیگر، ژنوتیپ‌هایی که عملکرد گل بالاتری دارند معمولاً تا ارتفاع معینی بالا رفته و پس از آن رشد افقی را توسعه می‌دهند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


Babaei, A., Tabaei-Aghdaei, S. R., Khosh-khui, M., Omidbaigi, R., Naghavi, M. R., Esselink, G. D. & Smulders, M. J. M. 2007. Microsatellite analysis of Damask rose (Rosa damascena Mill.) accessions from various regions in Iran reveals multiple genotypes. BMC-Plant Biology, 7, 12.
Chaugan, R. and Moghadam, M. 1994. Study of Correlation and path analysis of yield and its components in Soybean. Master thesis of Agricultural Faculty of Tabriz University. 75 p.
Chevallier, A.,1996. The encyclopedia of medicinal plants. Dorling Kindersely, London, pp 336.
Grafius, J.E. 1975. Components of yield in oats. A geometric interpretation. Agronomy Journal 49:419-423.
Dewy, D.R., and Lu, K.H., 1959. A correlation and path coefficient analysis of component of crested wheat grass seed production. Agronomy Journal 51: 515-518.
Haghi Kashani, A., Arab, M., Tabaei Aghdaei, S. R. and Zeinali, H. 2012. The relationship between flower yield and yield components in Damask Rose (Rosa damascena Mill.) in different region of Iran.. Journal of Crop Improvement 14 (1): 13-19.
Jaymand, K., Rezaei, M. B., Tabaei Aghdaei, S. R. & Barazandeh, M. M. 2004. Evaluation of rose essential oil of different areas of Isfahan province. Pajoohesh & Sazandagi 65, 86-91(in Persian).
Joarder, O.I., Ghose, S.K. and Salehuzzaman, M. 1978. Genotype environment interaction shown by yield and some of its components of Brassica campestris .Z. Pflanzenziichtg 81:257-284.
Lioyd, C., 1997. Damask roses on the rose garden .Wendy@ netlist.co.nz.:14
Kaffi, M. and Riazi, Y. 2002. Cultivation of Rosa damascena Mill. and rose water production. Ministry of Agricultural-Jihad pub. Tehran, Iran (in Persian).
Kazaz, S., Erbas, S. & Baydar, H. 2009. The effects of storage temperature and duration on essential oil content and composition oil Rose (Rosa damascena Mill.). Turkish Journal of Field Crops, 14, 89-96.
Kazemi, M., Tabaei Aghdaeil, S. R., Shaykholeslami, M.A. and Jafari, A.A., 2007. Evaluation of Variation of flower yield and its components of Rosa damascena Mill in Khuzestan climatic conditions. Iranian Journal of Forest and Rangeland Plants Genetic and Breeding, 15(4): 305-323 (In Persian).
Li, C.C. 1956. The concept of path coefficient and its impact on population genetics. Biometeric 12: 190-210.
Moghadam, M., 1995. Advanced plant breeding (Phd and Master student textbook). Agricultural Faculty of Tabriz University. 120 p (in Persian).
Nemati Lafmajani, Z., Tabaei Aghdaei, S. R., Lebaschi, M. H., Jafari, A. A., Najafi, Ashtiani, A. and Daneshkhah, M. 2012. Path analysis of Rosa damascena Mill. Performance under different conditions. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants 27 (4):561-572.
Ody, P. 1995. The herb Society’s complete medicine herbal. Dorling Kindersley, London, pp. 192.
Rezaei, M. B., Jaymand, K., Tabaei Aghdaei, S. R., Barazandeh, M. M. & Meshki Zadeh, S. 2003. Study of essential oil quantity and quality of Damask rose (Rosa damascena Mill.) of central and North West region of Iran. Iranian Journal Medicinal and Aromatic Plants Research 19 (4): 339-348 (in Persian).
Sefidkon, F. 2017. The necessity of using cultivars and genotypes of Rosa damascena. Journal of Nature of Iran 3(4): 88 (in Persian).
Singh, S.P. Kayiyar, R.S., 2001. Correlation and path analysis for flower yield in rosa damascena. Mill. Herb, Spices and Medicinal plants 8(1): 43-51.
Tabaei Aghdaei, S, R., Rezaei, M.B. & Jaymand, K. 2002. Evaluation of variation of flower yield in the Damask rose (Rosa damascena Mill.) genotypes of Kashan (Iran). Iranian Journal of Forest and Rangeland Plants Genetic and Breeding 9: 99-111 (in Persian).
Tabaei Aghdaei, S. R. Farhangian, S. & Jafari, A. A. 2005. Yield components in genotypes of Damask rose (Rosa damascena Mill.) Central regions of the country using path analysis. Iranian journal Specialized plants and ecology 1: 45-54 (in Persian).
Tabaei Aghdaei, S. R. Kazemi, M. and Jafari, A. A. 2012. Quantitative and qualitative traits associations in Rosa damascena under the climatic conditions of Khuzistan, Iran. Ecological Agriculture Journal 3(1):83-95 (In Persian).
Vaezi. Sh., Abd-Mishani, C., Yazdi-Samadi, B. and Ghannadha, M. R., 2000. Correlation and path analysis of grain yield and its components in Maize. Iranian Journal of Agricultural Science 31 (1): 71-83 (In Persian).
Yousefi, B., Kazemi arbat, H., Rahim Zadeh Khoei, F. and Moghadam, M. 1996. Evaluation of genetic variation of Cicer arietinum cultivars under two irrigation levels and path analysis of agronomic traits. Master thesis of Agricultural Faculty of Tabriz University. 112 p (in Persian).
Yousefi, B., Tabaei-Aghdaei, S.R. & Assareh, M.H., 2009a. Evaluation of genetic variation and correlation of morphological and phonological characteristics and their effects on flower yield of Rosa damascena Mill accessions in Kurdistan. Final report of Research Institute of Forest and Rangelands (RIFR), No: 5064 (in Persian).
Yousefi, B., Tabaei-Aghdaei, S. R., Darvish F. & Assareh, M. H., 2009b. Flower yield performance and stability of various Rosa damascena Mill. Landraces under different ecological conditions. Scientia Horticulturae 121: 333–339.
Zeinali, H., Tabaei aqdaei, S. R., Askarzadeh, M., Kianipour, A. & Abtahi, S. M., 2007. Study the relationship between yield and flower yield components in genotypes of Rosa damascena Mill., Science-Research Periodical of fragrant and medicinal herbs in Iran, 23(2): 195-203 (in Persian).