تأثیر ارتفاع از سطح دریا بر تنوع مورفولوژیک و اجزاء متشکله اسانس جاشیر Prangos ferulacea (L.) Lindl.

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته دکتری، گروه علوم باغبانی و مهندسی فضای سبز، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد

2 دانشیار، گروه علوم باغبانی و مهندسی فضای سبز، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد

3 استاد، مرکز تحقیقات گیاهان دارویی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرقدس، تهران

4 استادیار، گروه زیست‌شناسی، دانشگاه خواهران سمنان (فرزانگان)

چکیده

      جاشیر (Prangos spp.)گیاهی علوفه­ای و دارویی و بومی برخی نواحی ایران است که در طب سنتی در درمان بسیاری از بیماری­ها مورد استفاده قرار می­گیرد. در این تحقیق به‌منظور بررسی تأثیر ارتفاع از سطح دریا بر صفات مورفولوژیکی و کمیت و کیفیت اسانسPrangos ferulacea (L.)  Lindl. ، از رویشگاه طبیعی این گونه در کوه سیوک شهرستان دنا، استان کهگیلویه و بویراحمد تعداد 10 پایه از هر طبقه ارتفاعی از سطح دریا (2000-1600، 2400-2000 و 2800-2400 متر) جمع آوری شدند و 30 ویژگی کمی، میزان و اجزاء متشکله اسانس آنها اندازه گیری شد. نتایج تجزیه واریانیس یکطرفه حاکی از اختلاف معنی­داری بین طبقات ارتفاعی (p <0.01) از نظر  اکثر صفات مورفولوژیکی مورد مطالعه بود و با افزایش ارتفاع از سطح دریا در سه طبقه ارتفاعی، صفات تعداد انشعاب بدون چتر، تعداد برگ در پایه و تعداد برگچه­ اولیه در برگ کاهش و صفات تعداد چتر در پایه، طول برگ، طول میانگره در ساقه اصلی، وزن تر و خشک پایه افزایش یافت. همبستگی‌های معنی‌داری بین برخی از صفات مورفولوژیک مهم و مرتبط با میزان اسانس گیاه مثل تعداد برگ و تعداد چتر در پایه مشاهده شد. تجزیه‌ و تحلیل ضرایب مسیر صفات مورفولوژیک نشان داد ارتفاع محل رویش بیشترین تأثیر را بر صفات قطر عرضی تاج پوشش (733/0=P) و عرض برگ (857/0=P) داشت. به‌طورکلی در سه طبقه­ ارتفاعی مختلف 22 ترکیب شناسایی شد که ترکیبات عمده ∆-3-Carene، α-Pinene، (Z)-β-Ocimene، Myrcene، β-Phellandrene و α-Terpinolene بودند. ارتفاع محل بر بازده اسانس تأثیر منفی داشت. در مجموع نتایج این مطالعه نشان داد که اغلب صفات مورد مطالعه در جاشیر به شدت تحت تأثیر ارتفاع محل برداشت قرار گرفتند. به‌طوری‌که تقریباً تمامی ویژگی­ها بین طبقات ارتفاعی دارای اختلاف معنی­داری بودند. در نهایت می­توان تنوع مشاهده شده را به نقش ارتفاع از سطح دریا و ساختار ژنتیکی جمعیت­ها مربوط دانست که می­تواند نوعی سازگاری و پاسخ فیزیولوژیکی جاشیر به شرایط محیطی محسوب شود.

کلیدواژه‌ها


-  Adams, R.P., 2007. Identification of essential oil components by gas chromatography/quadrupole mass spectroscopy. Carol Stream IL: Allured Publishing Cropration, 804 pp.
-  Akbari, M.T., Esmaeili, A., Zarea, A.H., Saad, N. and Bagheri, F., 2010. Chemical composition and antibacterial activity of essential oil from leaves, stems and flowers of Prangos ferulacea (L.) Lindl. grown in Iran. Bulgarian Chemical Communications, 42 (1): 36-39.
-  Akhani, H., Mahdavi, P., Noroozi, J. and Zarrinpour, V., 2013. Vegetation patterns of the Irano-Turanian steppe along a 3,000 maltitudinal gradient in thealborz mountains of northern Iran. Folia Geobotanica, 48: 229-255.
-  Amiri, H., 2007. Essential oil variation of Prangos ferulacea Lindl. in different stage of plant
growth. Iranian Journal Medicinal Aromatic Plants, 23(1): 121-7. (In Persian).
-  Azarkish, P., Moghadam, M., Khakdan, F. and Ghasemi Pirbaloti, A., 2018. Variability in morphological traits, total phenolic contents and antioxidant activity in different populations from three species of Prangos from Fars, Kohklouye and Boyerahmad provinces. Eco-phytochemical Journal of Medicinal Plants, 6(3): 1-20. (In Persian).
-  Coskun, B., Gulsen, N. and Umucalilar, H.D., 2004. The nutritive value of Prangos ferulacea. Grass and Forage Science, 59(1): 15-9.
-  Dehghani Bidgoli, R., 2012. Comparison of the effect of some ecological and grazing parameters on the quantity and quality of essential oils of Artemisia sieberi and Artemisia aucheri species in steppe and semi steppe rangelands of Isfahan province. Ph.D. Thesis of Range Management, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources. (In Persian).
-  Ebrahimi, A., Naghavi, M.R., Sabokdast, M., Moradi Sarabshelli, A. and Ghaderdan, K., 2013. Evaluation of genetic diversity of Iranian wild barley (Hordeum sp.) and landraces using morphological characters. Iranian Journal of Rangelands and Forests Plant Breeding and Genetic Research, 21 (1): 56-67. (In Persian).
-  Fahimipour, E., Zare Chahouki, M.A. and Tavili, A., 2010. Study of some index species-environmental factors relationship in mid Taleghan rangelands, Iran. Journal of Rangeland, 1: 23-32. (In Persian)
-  Funk, L., Jones, G. and Lerdau, T., 2007. Leaf and shoot level plasticity in response to different nutrient and water availabilities. Tree Physiology, 27(12): 1379-1731.
-  Ghahraman, A., 1997. Flora of Iran. Research Institute of Forests and Rangeland,  press, Tehran, Iran. (In Persian)
-  Gheituri, M., 1995. A Survey of Some Characteristics of Prangos. MSc Thesis, Tarbiat Modares University. Tehran, 89 p. (In Persian).
-  Hosseini, H., 2017. Phytochemical changes in Prangos ferulaceae in several habitats. MSc Thesis, Biology-Plant Physiology, University of Mohaghegh Ardabili. (In Persian).
-  Jones, D.A. and Wilkins, D.A., 1971. Variation and adaptation in plant species. pp. 184. London, UK, Heine-mann Educational Books Ltd.
-  Kafash-Farkhad, N., Asadi-Samani, M. and Khaledifar, B., 2013. A review on secondary metabolites and pharmacological effects of Prangos ferulacea (L.) Lindl. Journal of Shahrekord University of Medical Sciences, 15(3): 98-108. (In Persian).
-  Kamrani, A., Jalili, A., Naqinezhad, A., Attar, F., Maassoumi, A. and Shaw, S.C., 2011. Relationships between environmental variables and vegetation across mountain wetland sites, N. Iran. Biologia, 66: 76-87.
-  Kazerooni, T., Mousavizadeh, K., Abdollahee, A., Sarkarian, M. and Sattar, A., 2006. Abortifacient effect of Prangos ferulacia on pregnant rats. Contraception, 73(5): 554-556.
-  Mahdavi, P., Akhani, A. and Van der Maarel, E., 2013. Species diversity and life-form patterns in steppe vegetation along a3000 m altitudinal gradient in the Alborz mountains, Iran. Folia Geobotanica. 48: 7-22.
-  Mehrafarin, A., Mighani, F., Baghestani, M.A. and Mirhadi, M.J., 2008. Evaluation of biodiversity of field bindweed population in Varamin (Iran). Rostaniha, 9(1):100-112. (In Persian).
-  Mohammadnezhad Ganji, S.M., Moradi., H., Ghanbarzadeh, A. and Akbarzadeh, M., 2014. Investigating the altitude effect on the quantity and quality of the essential oil in Rosmarinus officinalis in Mazandaran Province, EcoPhytochemical Journal of Medical Plants, 2(1): 36-42. (In Persian).
-  Moradi, H.R., Asri, Y. and Kashipazha. M., 2008. A survey of some ecological factors of plant association in Baghshad region. Journal of Rangeland, 2(3): 225-236. (In Persian).
-  Mozaffarian, V., 1996. A Dictionary of Iranian Plant Names, Farhang Moaser, Tehran, 596 P. (in Persian).
Najjarfirozjaee, M., Hemmati, Kh., Khorasaninejhad, S., Daraei Garmakhany, A. and Bagherifard, A., 2014. Effect of altitude on morphological and biochemical characteristics of nettle (Urtica dioica L.) plant in mazandaran and golestan provinces. Plant Physiology, 9(3):1-14. (In Persian).
-  Narimani, R., Moghaddam, M., Ghasemi Pirbaloti, A. and Shokouhi, D. 2017. The study of morphological diversity, total phenolic contents and antioxidant activity indifferent populationsof Nepeta nuda and Nepeta crassifolia in Ardabil and East Azerbaijan provinces. Eco phytochemical Journal of Medicinal Plants, 19(5):13-22. (In Persian).
-  Omidbeigi, R., 2005. Production and Processing of Medicinal Plants. Astan Quds Razavi Press, Iran, 347 pp. (In Persian).
-  Parvizparashkoh, S., Mohamadi, A. and Mousavi, S., 2013. Study of morphologic diversity of 24 Thymus ecotypes. Iranian Journal of Rangelands and Forests Plant Breeding and Genetic Research, 21(2): 329-342. (In Persian).
-  Peters, J., Verhoest, R., Samson, M.V., Meirvenne, L. and Baets, B.D., 2009. Uncertainty propagation in vegetation distribution models based on ensemble classification. Journal of Ecological Model, 220: 791-804.
-  Rahi, A., Ziaei Nasab, M., Fazeli, F. and Azizi, F., 2013. Evaluation of genetic variation in pigweed (Amaranthus spp) based on morphological and physiological traits by using of nitroxin. Iranian Journal of Rangelands and Forests Plant Breeding and Genetic Research, 21(2): 282-299. (In Persian).
-  Rechinger, K.H. and Hedge, I.C., 1986. Umbelliferae. In: Rechinger, K.H Flora Iranica. Graz: Akademische Druck-u. Verlagsanstatlt 49:596.
-  Safaei, L., Afiuni, D. and Zeinali, H., 2013. Correlation relationships and path coefficient analysis between essential oil and essential oil components in 12 genotypes of fennel(Foeniculum vulgare Mill.). Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants, 29(1): 187-200. (In Persian).
-  Safidkon, F., 2000. Essential Oil Composition of Prangos ferulacea (L.) lindl. (aerial parts and seed). Iranian Journal Medicinal Aromatic Plants. 5: 47-60. (In Persian).
-  Salamati, M.S. and Zeinali, H., 2013. Evaluation of genetic variation in different populations of Cuminum cyminum L. using morphological traits. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants, 29(1): 51-62. (In Persian).
-  Sanchez-Gonzalez, A. and Lopez- mata, L., 2005. Plant species richness and diversity along an altitudinal gradient in the Sierra Nevada, Mexico. Diversity and Distributions, 11: 575-567.