بررسی اثر تنظیم‌کننده‌های رشد بر ریزازدیادی گیاه دارویی سنا (Cassia angustifolia Vahl.)

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد، گروه علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد

2 استادیار، گروه گیاهان زینتی، پژوهشکده علوم گیاهی، دانشگاه فردوسی مشهد

3 دانشیار، گروه علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

سنا (Cassia angustifolia Vahl.)، گیاه دارویی مهم از خانواده Ceasalpiniaceae است که در درمان برخی از بیماری­ها ازجمله عفونت‌های پوستی، درمان یبوست و کرم روده کاربرد دارد. هدف از این پژوهش بهینه­سازی ریزازدیادی این گیاه می­باشد. به این منظور ابتدا بذرهای سنا ضدعفونی و در محیط کشتMS  کشت شدند و از قطعات ساقه دارای گره به‌عنوان ریزنمونه استفاده شد. تیمارهای مورد بررسی برای بهینه‌سازی محیط کشت پرآوری شامل غلظت‌های مختلف سیتوکینین‌هایBA  و Kin (۱،۰، ۲ و ۴ میلی‌گرم در لیتر) در ترکیب با NAA (۰ و ۲۵/۰ میلی‌گرم در لیتر) بود. پس از به­دست آوردن بهترین نوع و غلظت سیتوکینین برای پرآوری (سیتوکینین BA)، این تنظیم‌کننده رشد در ترکیب با اکسین‌های مختلف برای بهینه‌سازی پرآوری ریزنمونه‌ها آزمایش شد. در این آزمون BA در سه سطح (۵/۰، ۱ و ۲ میلی‌گرم در لیتر) در ترکیب با NAA،IAA  وIBA  هریک در دو غلظت (۰ و ۲۵/۰ میلی‌گرم در لیتر) بررسی شدند. سپس شاخساره‌های پرآوری شده (حداقل دارای ۳ سانتی‌متر طول) برای القای ریشه‌زایی تحت تأثیر دو نوع اکسین NAA وIBA  در غلظت‌های مختلف (۰، ۳/۰، ۶/۰ و ۹/۰ میلی‌گرم در لیتر) قرار گرفتند. نتایج نشان داد که بیشترین تعداد شاخه‌زایی (۹۳/۲ شاخساره در هر ریزنمونه) و تعداد برگ (۶/۲۱ برگ در هر شاخساره) در تیمار ۱ میلی‌گرم BA همراه با ۲۵/۰ میلی‌گرم در لیتر NAA حاصل شد. تیمار BA در سطح ۱ میلی‌گرم در لیتر به­همراه NAA با ۲۵/۰ میلی‌گرم در لیتر در نهایت به‌عنوان بهترین تیمار در پرآوری ریزنمونه‌ها بود. ییشترین درصد ریشه­زایی در تیمار 3/0 میلی­گرم در لیتر IBA بدست آمد که تفاوت معنی­داری با تیمار 3/0 میلی­گرم در لیتر NAA نداشت. همچنین کاربرد IBA با میزان 9/0 میلی­گرم در لیتر سبب بیشترین تعداد و طول ریشه گردید، به­طوری­که به­ترتیب سبب افزایش 22/172 و 41/73 درصد صفات مذکور نسبت به شاهد گردید. نتایج این پژوهش می­تواند در ریزازدیادی و تکثیر وسیع این گیاه استفاده شود.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


Afzalifar, M., 2012. Evaluation of different propagation and androgenesis in Satureja khuzistanica and S. rechingeri (Doctoral dissertation, Medicinal Plants and Drug Research Institute. Shahid Beheshti University, Iran. (In Persian).
- Agrawal, V. and Sardar, P.R., 2003. In vitro organogenesis and histo-morphological investigations in senna (Cassia angustifolia)-a medicinally valuable shrub. Physiology and Molecular Biology of Plants, 9: 131-140.
- Agrawal, V. and Sardar, P.R., 2006. In vitro propagation of Cassia angustifolia through leaflet and cotyledon derived calli. Biologia Plantarum, 50(1): 118-122.
- Agrawal, V. and Sardar, P.R., 2007. In vitro regeneration through somatic embryogenesis and organogenesis using cotyledons of Cassia angustifolia Vahl. In Vitro Cellular & Developmental Biology-Plant, 43(6): 585-592.
- AKCcedil, E., OLUK, A. and Ihsan, Y.A.Ş.A., 2013. Comparison of the antimicrobial activity and essential oil content of wild and micropropagated Origanum sipyleum L.: A medicinal herb native to Turkey. Journal of Medicinal Plants Research, 7(6): 230-233.
- Anis, M., Husain, M.K. and Shahzad, A., 2005. In vitro plantlet regeneration of Pterocarpus marsupium Roxb., an endangered leguminous tree. Current Science, 88(6): 861-863.
 
- Baskaran, P. and Jayabalan, N., 2005. An efficient micropropagation system for Eclipta, alba A valuable medicinal herb. In Vitro Cellular & Developmental Biology-Plant, 41(4): 532-539.
- Dhandapani, M., Kim, D.H. and Hong, S.B., 2008. Efficient plant regeneration via somatic embryogenesis and organogenesis from the explants of Catharanthus roseus. In Vitro Cellular & Developmental Biology-Plant, 44(1): 18-25.
- Farsi, M. and Zolala, J., 2011. Introduction to plant biotechnology (5th Edition). Ferdowsi University of Mashhad Publication. Mashad, Iran. (In Persian).
- Ghadiri Sardrood, S., Saadatmand, S., Assareh, M. and Nejadsattari, T., 2019. Micropropagation of medicinal herb- Centella asiatica (L.). Journal of Plant Research (Iranian Journal of Biology), 32(1): 198-212. (In Persian).
- Guo, D.P., Zhu, Z.J., Hu, X.X. and Zheng, S.J., 2005. Effect of cytokinins on shoot regeneration from cotyledon and leaf segment of stem mustard (Brassica juncea var. tsatsai). Plant Cell, Tissue and Organ Culture, 83(1): 123-127.
- Husain, M.K., Anis, M. and Shahzad, A., 2008. In vitro propagation of a multipurpose leguminous tree (Pterocarpus marsupium Roxb.) using nodal explants. Acta Physiologiae Plantarum, 30(3): 353-359.
- Junaid, A., Mujib, A., Bhat, M.A., Sharma, M.P. and Šamaj, J., 2007. Somatic embryogenesis and plant regeneration in Catharanthus roseus. Biologia Plantarum, 51(4): 641-646.
- Kapur, B.M. and Atal, C.K., 1977. Cultivation and utilization of senna in India. Cultivation & Utilization of Medicinal and Aromatic Plants. Pp.191-202.
- Karuppusamy, S., Kiranmai, C., Aruna, V. and Pullaiah, T., 2006. Micro-propagation of Vanasushava pedata-An endangered medicinal plant of South India. Plant Tissue Culture and Biotechnology, 16(2): 85-94.
- Khezri, S.H., 2002. A dictionary of medicinal plants. Rostamkhani Press. Tehran. Iran. 320 p.
- Martin, G., Geetha, S.P., Raja, S.S., Raghu, A.V., Balachandran, I. and Ravindran, P.N., 2006. An efficient micropropagation system for Celastrus paniculatus Willd.: a vulnerable medicinal plant. Journal of Forest Research, 11(6): 461-465.
- Momeni, A., Zaker Tavallaie, F., Shokoohifar, F. and Kheirkhah, M., 2019. Optimization of regeneration in mountain Ziziphora (Ziziphora clinopodioides Lam). Iranian Journal of Rangelands and Forests Plant Breeding and Genetic Research, 27(1): 143-151. (In Persian).
- Naidu, T.B., Rao, S.N., Mani, N.S., Mohan, J. and Pola, S., 2010. Conservation of an endangered medicinal plant Centella asiatica through plant tissue culture. Drug Invention Today, 2(1): 17-21
- Narimani, R., Moghaddam, M. and Mojarab, S., 2017. Micropropagation evaluation of the endangered medicinal plant (Nepeta nuda L.). Journal of Cell and Tissue, 7(4): 387-397 (In Persian).
- Parveen, S. and Shahzad, A., 2011. A micropropagation protocol for Cassia angustifolia Vahl. from root explants. Acta Physiologiae Plantarum, 33(3): 789-796.
- Pati, P.K., Sharma, M. and Ahuja, P.S., 2000, May. Micropropagation, protoplast culture and its implications in the improvement of scented rose. In III International Symposium on Rose Research and Cultivation 547, pp. 147-158.
- Shafie Haji Abad, M., Hamid Oghli, Y. and Fatahi Moghadam, J., 2008. The effects of different nutrient media on shoot proliferation of Boston fern (Nephrolepis Exaltata Schott Cv. ‘Bostoniensis’). Horticulture Science Technology, 9: 139-144. (In Persian).
- Shahzad, A., Parveen, S. and Fatema, M., 2011. Development of a regeneration system via nodal segment culture in Veronica anagallis-aquatica L.–an amphibious medicinal plant. Journal of Plant Interactions, 6(1): 61-68.
- Sharma, R.K., Wakhlu, A.K. and Boleria, M., 2004. Micropropagation of Anethum graveolens L through axillary shoot proliferation. Journal of Plant Biochemistry and Biotechnology, 13(2): 157-159.
- Siddique, I. and Anis, M., 2007. In vitro shoot multiplication and plantlet regeneration from nodal explants of Cassia angustifolia (Vahl.): a medicinal plant. Acta Physiologiae Plantarum, 29(3): 233-238.
- Steephen, M., Nagarajan, S., Ganesh, D., 2010. Phloroglucinol and silver nitrate enhances axillary shoot proliferation in nodal explants of Vitex negundo L. â an aromatic medicinal plant. Iranian Journal of Biology, 8(2): 82-89 (In Persian).
- Sultanpour, M., Mahna, N. and Farsadakhtar, N., 2018. Effect of different concentrations of growth regulators on callus formation and regeneration of Hypericum perforatum. Agricural Biotechnology, 4(10): 75-92 (In Persian).
- Trease, G.E. and Evans, W.C., 1983. Textbook of Pharmacognosy. Balliere. Tindall, London, pp.57-59.
- Upadhyay, A., Nayak, P.S. and Khan, N.A., 2011. Sennoside contents in Senna (Cassia angustifolia Vahl.) as influenced by date of leaf picking, packaging material and storage period. Journal of Stored Products and Postharvest Research, 2(5): 97-103.
- Zhang, K.M., Yu, H.J., Shi, K., Zhou, Y.H., Yu, J.Q. and Xia, X.J., 2010. Photoprotective roles of anthocyanins in Begonia semperflorens. Plant Science, 179(3): 202-208.
 -Mahmoodzadeh, H.,  Abasi, F. and Rohani, Sh., 2010. The effect of different concentrations of cytokinins on micropropagation of Zinnia elegans Thumbelina. Journal of Animal Physiology and Development (Quality Journal of Biology Sciences), 2: 61-65.
 - Vidoz, M.L., 2006. Tissue Culture of Trifolium polymorphum, T. carolinianum, Adesmia latifolia, A. bicolor and Lotononis bainesii (Doctoral dissertation, University of Florida).