تجزیه و تحلیل همبستگی، رگرسیون و علیت برای عملکرد بذر و اجزاء آن در چاودار کوهی Secal montanum Guss

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیأت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان لرستان

2 عضو هیأت علمی مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع، تهران.

3 دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی، واحد بروجرد.

چکیده

چاودار کوهی Secal montanumیکی از گرامینه‌های مهم و با ارزش مرتعی برای ایجاد چراگاه و تولید علوفه خشک است. این گونه معمولاً در دامنه‌های کوهستانی کشور می‌روید. به منظور بررسی و تشریح روابط بین عملکرد بذر، عملکرد علوفه خشک و اجزاء عملکرد، 10 اکوتیپ در دو شرایط مطلوب (آبیاری نرمال) و تنش (شرایط دیم) در دو آزمایش جداگانه در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار در سال 1382 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی بروجرد مورد ارزیابی قرار گرفتند. صفات طول برگ پرچم، ارتفاع ساقه، طول سنبله، تعداد سنبله در واحد سطح، فاصله برگ پرچم تا سنبله (طول پدانکل)، تعداد دانه در سنبله، عملکرد علوفه، عملکرد بذر، وزن هزار دانه و شاخص برداشت مورد اندازه‌گیری قرار گرفتند.
تجزیه همبستگی فنوتیپی نشان داد که عملکرد بذر با طول سنبله (78/0r=) و وزن هزار دانه (79/0r=) همبستگی مثبت و معنی‌دار داشت. عملکرد علوفه با ارتفاع بوته، تعداد سنبله در واحد سطح، طول پدانکل، تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه همبستگی مثبت و با شاخص برداشت همبستگی منفی و معنی‌دار داشت. قبل از تجزیه علیت (مسیر) با استفاده از تجزیه رگرسیونی گام به گام سهم هر یک از صفات که بیشترین تاثیر را در عملکرد بذر و علوفه داشتند مشخص گردید. صفات طول سنبله، تعداد سنبله در واحد سطح و تعداد دانه در سنبله به مدل رگرسیونی عملکرد بذر وارد شدند و در مجموع 92 درصد از تنوع موجود بین ژنوتیپها را تبیین کردند. برای عملکرد علوفه، صفات ارتفاع بوته، تعداد دانه در سنبله، طول برگ پرچم، شاخص برداشت و طول سنبله به مدل وارد شدند و ضریب تبیین برابر با 97/0R2= گردید.
براساس تجزیه علیت، طول سنبله و تعداد سنبله در واحد سطح به ترتیب بیشترین تأثیر مستقیم و غیر مستقیم بر روی عملکرد بذر داشتند. از طرف دیگر ارتفاع بوته بیشترین تأثیر مستقیم و غیر مستقیم (از طریق افزایش طول سنبله و شاخص برداشت) بر افزایش عملکرد علوفه داشت. به‌طور کلی از این بررسی مشخص شد که دو صفت طول سنبله و تعداد سنبله در واحد سطح بر افزایش عملکرد بذر و صفات ارتفاع و طول سنبله بر افزایش عملکرد علوفه مؤثر بوده‌اند و می‌توان از آنها به‌عنوان شاخصهایی برای انتخاب در جهت بهبود عملکرد بذر و علوفه (در صورتی که وراثت‌پذیری آنها بالا باشد) استفاده نمود.

کلیدواژه‌ها


1- جعفری، ع. ا.، بشیرزاده، ع. و حیدری شریف‌آباد، ح.، 1382. بررسی عملکرد بذر و اجزاء آن در 29 رقم و اکوتیپ علف باغ (Dactylis glomerata). تحقیقات ژنتیک و اصلاح گیاهان مرتعی و جنگلی ایران شماره 11، صفحات 83-122. انتشارات مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع، تهران.
2- صحت نیاکی، ن.، 1374. پوشش گیاهی علوفه ایران در هرباریوم کیو لندن. انتشارات دانشگاه شهید چمران، شماره 168، دانشگاه شهید چمران اهواز.، 666 صفحه.
3- Anaya, A. L. 1999. Allelopathy as a tool in the management of biotic resources in agroecosystems. Critical Rev. Plant Sci. 18: 697-739.
4- Berg, C.C. and R.R.Jr. Hill, 1989. Maturity effect on yield and quality of spring harvested orchardgrass forage. Crop Science29: 944.
5- Füle, L., Z. Galli, G. Kotvics and L. Heszky. 2004. Forage quality of ‘Perenne’, a new perennial rye variety (Secale cereale x Secale montanum) Genetic Variation for Plant Breeding, pp. 435-438 (2004) EUCARPIA, University of Natural Resources and Applied Life Sciences, Vienna, Austria.
6- Nguyen, H. T. and Sleper, D. A. 1983. Genetic variability of seed yield and reproductive characters in tall fescue. Crop Science 23: 621-626.
7- Oram, R.N. 1996. Secale montanum -a wider role in Australasia? New Zealand Journal of Agricultural Research 39: 629-633
8- Robert, A.B., Stephen B.M. and Abernethy R.H., 1988. Seeding competition between mountain rye, .Hycrest. crested wheatgrass, and downy brome. Journal of Range Management. 41: 30-34.
9- Wagoner, P. 1990. Perennial grain development: past efforts and potential for the future. Critical Rev. Plant Sci. 9: 381-408.
10- Pistorale, S. and Wolff, R.1998. Seed yield components in natural populations of Bromus catharticus Vahl. (cebadilla criolla). Journal-of-Genetics-and-Breeding 52:223-231.