بررسی تغییرات قوه نامیه و شکستن خواب بذر برخی از گونه‏های موجود در بانک ژن منابع طبیعی

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

چکیده

به‌منظور بررسی جوانه‌زنی و شکستن خواب بذرهایی که مشکل جوانه‌زنی داشتند (بذر اغلب گونه‏های متعلق به خانواده جعفری)، تیمارهای خاص خواب شکنی با توجه به شرایط اکولوژیکی محل رویش، اعمال شد. بدین منظور بذرها پس از ضد عفونی سطحی تحت تأثیر تیمارهای سرمادهی در زمانهای مختلف 30، 45 و 60 روز (در دمایC ˚4)، روی دو بستر ماسه و کاغذ صافی، خراشدهی به صورت مکانیکی و شیمیایی (کاربرد اسید سولفوریک غلیظ به مدت 60-10 دقیقه) و آب داغ (C ˚80-70) مورد توجه قرار گرفتند. در این بررسی همچنین اثر عواملی نظیر ظرف نگهداری، وجود و عدم وجود پوشش، منشأ، زمان ورود به انبار بر افت قوه نامیه 38 نمونه بذر ذخیره شده در انبار نیز مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که برای فایق آمدن بر مشکل جوانه‌زنی بذرهای هر منطقه لازم است که حتی الامکان شرایطی متناسب با رویشگاه طبیعی آنها فراهم گردد و سرمادهی یکی از مهمترین عوامل مؤثر بر شکستن خواب بذر بیشتر گونه‏های مناطق معتدله بود. به طور کلی در مورد بذرهای به نسبت درشت، بستر ماسه مناسبتر بود و جهت شکستن خواب بذر مناطق گرمسیر و بذرهای بسیاری از گونه‏های خانواده لگومینوزه که بیشتر دارای خواب فیزیکی می‏باشند، به ترتیب تیمارهای آب داغ و اسید سولفوریک مناسب بودند. تجزیه و تحلیل آماری نتایج جالب توجهی از اثر ظرف نگهداری و پوشش بذر بر قوه نامیه گونه‏های Medicago sativa L. وM.truncatulla L. نشان داد. در مورد گونه M. sativa، ظرف نگهداری اثر قابل توجهی در حفظ قوه نامیه بذر نشان داد. به طوری که پس از گذشت نه سال از شروع انبارداری، بذرهای نگهداری شده در کیسه‌های کنفی، کمتر از یک درصد افت قوه نامیه داشتند، در حالی که نگهداری در کیسه‏های نایلونی باعث 47% افت قوه نامیه بذر این گونه شد. تغییرات افت قوه نامیه با وجود و عدم وجود غلاف در مورد گونه M. truncatula نشان داد که بذرهای غلافدار در مدت مذکور، 49/1% افت قوه نامیه داشتند در حالی که افت قوه نامیه بذرها فاقد غلاف 57/3% بود. با این حال با توجه به مدت و شرایط نگهداری (9 سال در انبار معمولی) افت قوه نامیه در هردو مورد ناچیز می‏باشد که نشاندهنده توان بالای انبارداری بذر این گونه است.

کلیدواژه‌ها


1- سرمدنیا، غ. ح.، 1375. تکنولوژی بذر (ترجمه)، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد. 288 صفحه.

2- نصیری، م.، 1373‍. بررسی عوامل مؤثر بر خواب، جوانه‌زنی و نمو بذرها، انتشارات سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی 63 صفحه.

3- نصیری، م.، 1374. بررسی عوامل مختلف در شکستن خواب بذر کتان سفید، فصلنامه پژوهش و سازندگی شماره 28 ص 48-42.

4- نصیری، م.، 1375. تعیین روشهای بهینه در جوانه‌زنی بذر گردوی ایرانی، فصلنامه پژوهش و سازندگی شماره 30 ص 36-29.
5- نصیری، م.، 1375. بررسی تکثیر جنسی هوهوبا، تحقیقات ژنتیک و اصلاح گیاهان مرتعی و جنگلی ایران (2). انتشارات مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع ص 127-101.
6- نصیری، م. و عیسوند، ح. ر.، 1380. بررسی اثر اسید سولفوریک بر شکستن
خواب و جوانه‌زنی بذرها شب خسب (Albizia juilbrissin Durazz.) و خرنوب
 (Ceratonia siliqua L.)، تحقیقات ژنتیک و اصلاح گیاهان مرتعی و جنگلی ایران(8). انتشارات مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع ص 113-95.
7- نصیری، م.، باباخانلو، پ. و مداح عارفی، ح.، 1382. اولین گزارش از شکستن خواب و جوانه‌زنی بذر کزل (Diplotaenia damavandica Mozaffarian, Hedge & Lamond)، تحقیقات ژنتیک و اصلاح گیاهان مرتعی و جنگلی ایران جلد 11 شماره 2 ص276 -257.
8- Bonner, FT. 1992. Moisture cntaint chapter In: Gosling PG. Report of the Forest Tree and Shrub Seed Committee 1998. Seed science and Technology 20(Suppl.1): 83-84.
9- Derek Bewley, J., Black, Michael. 1985. Seeds physiology of development and Germination. Plenum Press , New York.
10-ISTA [Internatonal Seed Testing Association]. 1996. Internatunal Rules for Seed Testing,1996. Seed sciens and Technology 21 (Suppl.): 288
11- Sackville Hamilton,N. R. and Chorlton, K. H. 1997. Regeneration of accessions in seed collection: a decision guide. Institute of Grassland and Environmental Research. Published by International Plant Genetic Resources Institute (IPGRI)
12-Davis. U. C. Seed germination for Meicago truncatulla L. http://www.seedgerm madica.htm.
13- Suresh. P ,Prabhu. 1998. Minister Environment and Forests India, Foreword. New Dehli.