بررسی مشکلات جوانه‌زنی و روشهای شکستن خواب بذر سیاه‌گینه (Dendrostellera lessertii Van Tiegh)

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه آزاد اسلامی ‌واحد گرگان

2 مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع، تهران ص. پ 116 – 13185

3 دانشگاه پیام نور تهران

چکیده

سیاه‌گینه (Dendrostellera lessertii Van Tiegh) گونه‌ای بوته‌ای است که در عرصه‌های مراتع ایران گسترده است. از آنجا که این گیاه برای دام غیرخوشخوراک است، مورد توجه محققان و مرتعداران قرار نگرفته است. عصاره سمی برگهای سیاه‌گینه به‌طور قابل توجهی تکثیر سلولهای سرطانی را کاهش می‌دهد و از تکثیر تصاعدی آنها جلوگیری می‌کند. اثر ترکیب خالص عصاره سلولهای برگ این گیاه بر روی فعالیت آنزیم آلکالین‌فسفاتاز در چهار نوع سلولهای سرطانی انسان مؤثر است. برای تولید وسیع، اهلی کردن و اصلاح این گیاه دارویی، شناخت و بررسی روشهای تکثیر از طریق بذر آن ضروری است. یکی از عوامل مهم در ارزیابی کیفیت بذر، بررسی چگونگی جوانه‌زنی و درصد جوانه‌زنی بذر است. بذرهای مورد نیاز این تحقیق از چند رویشگاه مختلف، از استانهای مرکزی و اصفهان جمع‌آوری شد. تیمارهای اعمال شده بر روی بذرها شامل پیش تیمار سرما، نیترات پتاسیم (KNO3)، اسید جیبرلیک (GA3)، شن گلدانی، اسید سولفوریک 95% (H2SO4) و شاهد بودند. برای ضدعفونی کردن نمونه‌های بذری هر تیمار از محلول ضدعفونی کننده محلول ویتاواکس به مدت 10 دقیقه استفاده شد. آزمون اولیه در دو دمای ثابت (ºC25) و دمای متناوب (ºC20- 25) انجام پذیرفت. میزان جوانه‌زنی و رشد ریشه‌چه و ساقه‌چه با تیمارهای مذکور در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی انجام و مقایسه میانگین‌ها بر اساس آزمون دانکن در سطح 5%α =  مورد تجزیه قرارگرفتند. در میان تیمارهای بکار گرفته شده، بیشترین جوانه‌زنی در تیمار اسید سولفوریک 95% به مدت 5 دقیقه بدست آمد. دشوار بودن جوانه‌زنی بذرهای سیاه‌گینه احتمال دارد که ناشی از بازدارندگی پوسته‌ای آن باشد که می‌توان با روشهای خراش‌دهی شیمیایی یا مکانیکی آنرا برطرف نمود. لازم به ذکر است که در طبیعت پوسته سخت و غیر قابل نفوذ بذرهای سیاه‌گینه به عنوان مزیتی ارزشمند از این گیاه برای حفظ و تداوم نسل این گونه دارویی در شرایط خشک و نیمه خشک ایران به شمار می‌رود.

کلیدواژه‌ها


اخیانی، خدیجه 1374. فلور ایران تیره مازریون. شماره 15، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع، تهران، ایران.
زرگری، علی 1369. گیاهان دارویی. جلد چهارم، چاپ و انتشارات دانشگاه تهران، ایران.
علیزاده، ‌محمدعلی و حمید‌رضا عیسوند 1380. بررسی درصد جوانه‌زنی، ‌سرعت تجمعی جوانه‌زنی و شاخص بنیه بذر 9 گونه دارویی تحت شرایط آزمایشگاهی مطلوب و پیش سرما. تحقیقات ژنتیک و اصلاح گیاهان مرتعی و جنگلی ایران (7)، ‌انتشارات مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع، تهران، ایران.
نصیری، محسن و حمید رضا عیسوند 1380. بررسی اثر اسید سولفوریک بر شکستن خواب و جوانه‌زنی بذرهای شب خسب و خرنوب. تحقیقات ژنتیک و اصلاح گیاهان مرتعی و جنگلی ایران (8)، انتشارات مؤسسه تحقیقاتی جنگلها و مراتع، تهران، ایران.
 
Dais SC, P.H. 1970 Flora of Turkey and the Eat Aegean Islands. Edinburgh University Press.
Ellis, R.H., Hong, T.D. and Roberts, E.H. 1985. Hand Book of Seed Technology for Gene Bank. V. 2. P, 475. Rome. International board for plant genetic resources.
Mayer, A.M. and Poljakoff–Mayber, A. 1989. The Germination of Seeds. Fourth Edition, Pergamon Press, London.
Qamaruddin, M. 1991. Appearance of the zeatin riboside type of cytokine in Pinus sylvestris seeds after red light treatment. Scand. JF or Res, 6:41-46.
Sadghi, H., Yazdanparast, R., Smith, D.L. 2002. Isolation and structure elucidation of a new potent antineophastic diterpene from Dendrostellera lessertii.