امروزه استفاده از قابلیتهای کشت سلولی برای تولید مواد مؤثره دارویی بسیار مورد توجه است. در این پژوهش القاء و رشد کالوس زیره سیاه بهعنوان یک گیاه دارویی مهم در دو محیط کشت جامد MS و B5 که هر یک دارای mg/l 2,4-D2 و mg/l Kin 5/0 و mg/l NAA2 و mg/l BA 5/0 بودند، مورد بررسی قرار گرفت. در آزمایش دیگر، رشد کالوس در محیط کشت MS مایع حاوی 4 ترکیب هورمونی متفاوت، 2,4-D ( mg/l2 و 5/0) به همراه mg/l Kin5/0 و NAA ( mg/l2 و 5/0) به همراه mg/l BA 5/0 مورد بررسی قرار گرفت. سپس استقرار کشت سلولی این گیاه و بررسی روند رشدی آن در محیط کشت MS مایع حاوی دو ترکیب مختلف هورمونی اشاره شده در قسمت القاء کالوس انجام شد. بیشترین وزن خشک و درصد کالوسزایی در محیط کشتهای جامد و بالاترین مقدار وزن تر کالوس و وزن تر و خشک سلول در محیط کشت MS مایع در تیمار حاوی mg/l NAA 2 و mg/l BA 5/0 مشاهده شد. لازم به ذکر است که از نظر درصد کالوسزایی و وزن خشک در هر دو محیط کشت MS و B5 جامد حاوی این تیمار هورمونی تفاوت معنیداری مشاهده نشد. البته منحنی رشدی سلولها در تیمار حاوی mg/l 2,4-D2 و mg/l Kin 5/0 پس از 3 هفته و در تیمار حاوی mg/l NAA2 و BA mg/l 5/0 پس از 4 هفته به حداکثر مقدار رسید.