بررسی سیتوژنتیکی برخی از گونه‌های جنس شبدر (Trifolium spp.)، در استان آذربایجان شرقی

 گونه‌های جنس شبدر از لحاظ مورفولوژیکی و سیتوژنتیکی تنوع زیادی نشان می‌دهند. تنوع کاریوتیپی در 11 گونه شبدر از منطقه شمال غرب کشور بر اساس شکل، تعداد و اندازه کروموزومها، مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از مطالعه کاریولوژی نمونه‌های نوک ریشه نشان داد که 9 گونه با پایه کروموزومی 8 و 7 =x دیپلوئید و 2 گونه با پایه کروموزومی 8=x تتراپلوئید می‌باشند. با اندازه‌گیری عاملهای A₁(شاخص عدم تقارن درون کروموزومی)،A₂  (شاخص عدم تقارن بین کروموزومی)، TF% (درصد شکل کلی کاریوتیپ)، کلاس تقارن استبینز (SC) و فرمول کاریوتیپی مشخص گردید که گونه‌هایT. pratenseوT. canescens دارای کاریوتیپ متقارن‌تری می‌باشند. تجزیه واریانس با طرح پایه کاملا تصادفی با پنج تکرار برای داده‌های حاصل از اندازه‌گیری هفت ویژگی کاریوتیپی L)، S، L/S، CI، DRL، TL و (L+S نشان دهنده اختلاف معنی‌دار در بین گونه‌ها در سطح 1% بود. در مقایسه میانگین این هفت صفت نیز مشخص گردید که گونه T. canescens بیشترین طول بازوی کوتاه (S)، طول بازوی بلند (L) و طول کل کروموزوم (L+S) را دارد. بیشترین مقدار نسبت بازوها (L/S) در گونه  T. echinatumو بیشترین مقدار شاخص سانترومری (CI) در گونه pratenseT.  مشاهده گردید. همچنین بیشترین مقدار دامنه طول نسبی کروموزومها (DRL) در گونهT. arvense  و بیشترین مقدار طول کل ژنوم (TL) مربوط به گونهT. repens  وT. ambiguum  بود. تجزیه خوشه‌ای گونه‌ها به روش Ward توانست کل گونه‌ها را در فاصله اقلیدسی 53/2 در چهار گروه قرار دهد. بیشترین فاصله اقلیدسی بین دو گونه T. canescens و T. hybridum و کمترین فاصله اقلیدسی بین دو گونه T. phleoides و T. striatum بود. بر این اساس، گونه‌هایی که در یک گروه قرار می‌گیرند، صفات کاریوتیپی مشابه داشته و در نتیجه می‌توانند در تلاقی‌های بین گونه‌ای استفاده شوند.