بررسی تنوع نمونه‌های اسپرس زراعی (Onobrychis sativa) نگهداری شده در شرایط سردخانه برای صفات کیفی بذر

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی اراک

2 عضو هیأت علمی مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع, کرج

چکیده

به منظور بررسی و ارزیابی تنوع و روند زوال بذرهای نمونه‌های موجود در بانک ژن منابع طبیعی، از خانواده پروانه آسا، گونه Onobrychis sativa انتخاب و 9 نمونه از بذرهای آن، متعلق به سالهای گذشته که در سردخانه نگهداری شده بودند در دو آزمایش جداگانه ژرمیناتور و گلخانه در طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار مورد آزمایش قرار گرفتند.
در آزمایش ژرمیناتور، صفات قوه نامیه، سرعت جوانه‌زنی و بنیه بذر و در آزمایش گلخانه، درصد جوانه‎زنی، سرعت جوانه‌زنی، ارتفاع گیاه، تعداد پنجه و طول ریشه، چهل روز پس از کاشت اندازه‌گیری شد. در ضمن قوه نامیه و وزن هزار دانه بذرها در بدو ورود به سردخانه اندازه‏گیری شده بود.
نتایج تجزیه واریانس صفات مورد مطالعه، اختلاف معنی‌داری را میان نمونه‌های مورد آزمون، نشان داد. صفات کاهش قوه نامیه، سرعت جوانه‌زنی در ژرمیناتور و گلخانه، بنیه بذر و ارتفاع گیاه نمونه‌ها، از نظر آماری اختلاف نشان دادند که نشان دهنده وجود تنوع میان نمونه‌ها است.
نتایج ضرایب همبستگی برای صفات مورد مطالعه در میان دو محیط معنی‌دار بود که نشان دهنده عدم وجود اثرات متقابل ژنوتیپ× محیط است و نمونه‎ها از نظر درصد جوانه‎زنی در هر دو شرایط روند یکسانی داشتند. همچنین میان سرعت جوانه‌زنی و بنیه بذر در ژرمیناتور همبستگی بالایی وجود داشت. این همبستگی به وسیله مدل رگرسیونی گام به گام تأیید شد. بنابراین سرعت جوانه‌زنی برآورد خوبی از بنیه بذر بدست می‌دهد.
کاهش قوه نامیه با صفات درصد جوانه‌زنی در گلخانه، سرعت جوانه‌زنی در ژرمیناتور و گلخانه، بنیه بذر، ارتفاع گیاه، تعداد پنجه و طول ریشه همبستگی منفی معنی‌داری نشان داد. بنابراین در پدیده زوال بذر نه تنها قوه نامیه کاهش می‌یابد، بلکه سرعت ‌جوانه‌زنی، بنیه بذر و رشد اولیه گیاه‎ در گلخانه نیز کاهش می‌یابد‎‎‍‌‌. نتایج بدست آمده از این تحقیق نشان داد که کاهش قوه نامیه به شدت تحت تأثیر منشأ بذر قرار دارد و تحت شرایط انجام آزمایش حاضر، تفکیک اثر دوره نگهداری بذر در سردخانه از اثر منشأ بذر، ناممکن بود. بنابراین نمی‌توان به طور دقیق پیشنهاد نمود که بذرهای این گونه را پس از چند سال تکثیر و احیاء نمود و بایستی برنامه ریزی احیاء، برای هر نمونه به طور مجزا صورت گیرد.

کلیدواژه‌ها


- علیزاده، م. ع.، 1378. مقایسه آزمونهای مختلف بذر اولیه گندم جهت تعیین بنیه بذر، پژوهش و سازندگی، شماره 40، 41 و 42، ص40-38.
- کریمی، ه.، 1369. مرتعداری، انتشارات دانشگاه تهران، شماره 1327.
- مقدم، م. ر.، 1377. مرتع و مرتعداری، چاپ اول، انتشارات دانشگاه تهران.
- نساج، ف. و حیدری شریف آباد، ح.، 1378. تأثیر زمان روی قوه رویایی بذرهای گیاهان مهم مرتعی، تحقیقات مرتع و بیابان 1، شماره 218 انتشارات مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع، ص102-1.
- یزدی صمدی، ب.، رضایی، ع. م. و ولیزاده، م.، 1377. طرحهای آماری در پژوهشهای کشاورزی، شماره 2346 انتشارات دانشگاه تهران. 764 صفحه.
- Abdul-bak, A.A and Anderson, J.D., 1970. Viability and leaching of sugars from germinating barley. Crop Science، 10:31-34.
- Association of Official Seed Analysis, 1983. Seed vigor testing Handbook. Contribution. No. 32. AOSA, Idaho, USA.
- Belcher, E.W. and Miller, L., 1974. Influence of substrate moisture level on the germination of sweet gun and pine seed. Proceeding of the Association of Official Seed Analysis، 65: 88-89.
- Copeland, L.O. and McDonald, M.B., 1995. Seed Science and Technology, Third edition، Chapman and Hall, New York and London.
- Delouche, J.C., 1980. Environment effect on seed development and seed quality. Hortscience, 15: 13-18.
- Gupta, P.C., 1976. Viability of stored soybean seeds in India. Journal of Seed Research, 4:32-39.
- Haferkamp, M.E., Smith, L. and Nilan, R.A., 1953. Studies on aged seeds in relation of age of seed germination and longevity. Agronomy Journal, 45: 434-437.
- Harrington, J.F., 1972. Seed storage and longevity. In Seed Biology, Vol. 3, ed. T.T. Kozlowski, PP: 145-240. New York and London Academic Press.
- International Seed Testing Association, 1985. International Rules, for Seed Testing. Seed Science and Technology, 13: 299-513.
- Jastice, O.L. and Bass, L.N., 1979. Seed moisture content and relative humidity, In principles and practices of seed storage. Castle-House Pub.: 35-38.
- Maguire, J.D., 1962. Speed of germination aid in selection and evaluation for seedling emergence and vigor. Crop Science, 2: 176-177. 
- Nash, M.J., 1981. The conservation and storage of dry cereal grains, chap. 1. In crop conservation and storage. Pergamon Press, London.
- Perry, D.A., 1978. Report of the vigor test committee, 1974-1977. Seed Science and Technology, 6: 159-181.