2024-03-29T05:17:35Z
https://ijrfpbgr.areeo.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=11825
تحقیقات ژنتیک و اصلاح گیاهان مرتعی و جنگلی ایران
1735-0891
1735-0891
1382
11
1
تکثیر درون شیشهای درخت نوش (Thuja orientalis L.) از طریق سرشاخههای آن
میترا
امام
درخت نوش از گونههای مهم و اقتصادی در میان سوزنی برگان موجود در ایران میباشد که بهدلیل ظاهر زیبا و برگهای همیشه سبز خود در میان گیاهان زینتی و نیز بهدلیل داشتن چوب سبک، کموزن و مقاوم به پوسیدگی، در میان درختان جنگلی از جایگاه و اهمیت خاصی برخوردار میباشد. با توجه به مشکل اساسی تکثیر سوزنی برگان از طریق قلمهزنی (ریشهدهی سخت آنها) و نیز این واقعیت که ریشهزایی قلمههای ساقه و برگ با بالا رفتن سن درخت کاهش مییابد، اهمیت تکثیر درختان بالغ نوش از طریق روشهای ریزازدیادی برجستهتر میشود. جوانههای انتهایی از پایههای نوش بالغ الیت در قزوین و پایه جوان از نهالستان مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع در فصول مختلف سال، جمعآوری و بعد سترون شدند. در شستشو از آب و مایع ظرفشویی و برسکشی با محلول اتانل 70% بهعنوان پیش تیمار سترون سازی و از غوطهوری نمونهها در اتانل 70 % بهمدت 1 دقیقه و آنگاه شستشو با محلول کلرور مرکوریک 1/0% در زمانهای مختلف (4 دقیقه در مورد نمونههای بهاره و 6 دقیقه برای نمونههای تابستانه و 9 دقیقه در مورد نمونههای پاییزه) بهعنوان بهترین تیمار سترونسازی، استفاده شد. جوانهها در محیط کشت DKW با هورمون (2iP) در غلظت 5/0 میلیگرم در لیتر استقرار یافتند. بعد برای مرحله شاخهزایی از سه محیط کشت MS، DKW و SHو هورمون BA و 2iP با غلظتهای مختلف از 0 تا 5/0 میلیگرم بر لیتر از بهطور مجزا و با هم، به همراه 01/0 میلیگرم برلیتر IBA ، استفاده گردید. پس از دو بازکشت ماهیانه، دادههای مربوط به میانگینهای شاخهزایی، جوانهزنی و رشد طولی بدست آمده از سه محیط کشت فوق پس از تجزیه واریانس دو عاملی، مورد مقایسه قرار گرفتند. محیط کشت DKW با 5/0 میلیگرم بر لیتر هورمون2iP و 01/0 میلیگرم برلیتر هورمون IBA، بیشترین مقدار شاخهزایی (83 درصد) را نشان داد و بهعنوان مناسبترین محیط کشت تکثیر شاخه برای این گونه انتخاب شد. ریشهزایی از شاخههای مزبور در محیط کشت DKW حاوی 2 میلیگرم بر لیتر IBA (33 درصد) بدست آمد.
کشت سرشاخهای
نوش
تکثیر درونشیشهای
کشت بافت
شاخهزایی و ریشهزایی
2003
05
22
1
16
https://ijrfpbgr.areeo.ac.ir/article_115960_44e7e4bb10bd68416dcbde42d67a0e45.pdf
تحقیقات ژنتیک و اصلاح گیاهان مرتعی و جنگلی ایران
1735-0891
1735-0891
1382
11
1
اثر سرما بر مقدار آنزیم پراکسیداز در 9 ژنوتیپ یونجه یکساله (Medicago spp.)
عباس
قمری زارع
مریم
جبلی
محمد
فتحیپور
حسین
حیدری شریف آباد
پراکسیداز آنزیم شاخص تنشهای پایین دمایی در گیاهان است. سرما در یونجه باعث افزایش پراکسیداز میشود. همچنین پراکسیداز درکلیه مراحل بیوشیمی و پلیمریزاسیون گیاهی مثل لیگنینسازی نقش عمدهای ایفا میکند. این پژوهش بهمنظور نشان دادن اثر دماهای مختلف (صفر، 5، 10، 15 و 20 درجه سانتیگراد و شرایط گلخانه) بر سطح آنزیم پراکسیداز در یونجههای یکساله انجام شد. نه ژنوتیپ از شش گونه یونجه یکساله در سیستم آبکشت و در دمای 20 درجه سانتیگراد بهمدت 35 روز در یک اتاقک رشد استقرار یافتند. آنها بهوسیله محلول غذایی هوگلند تغذیه شدند و پس از 44 روز مقدار آنزیم پراکسیداز آنها اندازهگیری شد.
در میزان پراکسیداز میان دماهای صفر و 5 درجه سانتیگراد با سایر دماهای مورد آزمایش اختلاف زیادی مشاهده شد. بنابراین وقتی دمای محیط کاهش یافت مقدار آنزیم پراکسیداز یونجههای یکساله افزایش یافت. سطح آنزیم پراکسیداز و رفتار آن با تیمارهای دمایی محیط در گونههای مختلف یونجه یکساله مورد مطالعه متفاوت بود.
آنزیم پراکسیداز
یونجه یکساله
.Medicago spp
سرما و رشد رویشی
2003
05
22
27
38
https://ijrfpbgr.areeo.ac.ir/article_115961_021b212829f4b3e2aa7578c250b34b63.pdf
تحقیقات ژنتیک و اصلاح گیاهان مرتعی و جنگلی ایران
1735-0891
1735-0891
1382
11
1
مقاومت به شوری گیاه توت روباه (Poterium sanguisorba) در مرحله جوانهزنی و رشد گیاهچه
آناهیتا
شریعت
حسین
حیدری شریف آباد
گیاه توت روباه اهمیت زیادی از جنبههای مختلف از جمله دارویی و علوفهای دارد. این تحقیق بهمنظور بررسی مقاومت به شوری این گیاه در مرحله جوانهزنی انجام گرفت. 5 تیمار نمک طعام (NaCl)، شامل غلظتهای صفر (شاهد)، 50، 100، 150 و 200 میلیمولار در 5 تکرار در قالب طرح کاملاً تصادفی در اتاقک رشد انجام شد. افزایش غلظت نمک تا میزان 150 میلیمولار درصد جوانهزنی را افزایش داد. ولی در غلظت 200 میلیمولار درصد جوانهزنی کاهش یافت. این موضوع مبین اهمیت نمک طعام در جوانهزنی این گیاه است. همچنین با افزایش میزان شوری طول ریشهچه و ساقهچه کاهش یافت. تجزیه واریانس دادهها نیز نشان داد که اثر تیمارهای مختلف شوری بر صفات درصد جوانهزنی، طول ریشهچه و طول ساقهچه در سطح 1 درصد معنیدار بود. صفات طول ریشهچه و طول ساقهچه از یک روند خطی تبعیت کردند، ولی درصد جوانهزنی از یک روند تابع درجه دوم تبعیت نمود. همچنین ضریب همبستگی میان طول ریشهچه و ساقهچه و درصد جوانهزنی بهصورت دوبهدو دارای همبستگی مثبت و معنیدار بود.
توت روباه
Poterium sanguisorba
جوانهزنی
مقاومت به شوری
2003
05
22
17
26
https://ijrfpbgr.areeo.ac.ir/article_115962_292e943c82e520e8fb04622dc165bc04.pdf
تحقیقات ژنتیک و اصلاح گیاهان مرتعی و جنگلی ایران
1735-0891
1735-0891
1382
11
1
ارزیابی تنوع ژنتیکی برای تحمل خشکی در قلمههای گل محمدی (Mill. Rosa damascena) با استفاده از تجزیههای چند متغیره
سیدرضا
طبائی عقدائی
محمد
بابائی
در این مطالعه تحمل در برابرخشکی ژنوتیپهای گل محمدی مناطق مختلف کشور، در مزرعه آزمایشی مؤسسه تحقیقات جنگلها ومراتع در سالهای 1381-1380 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. وضعیت رشدی قلمههای ریشهدارشده 30 ژنوتیپ پس از گذراندن 21 روز قطع آب، در محیط بازیافت، با استفاده از روشهای آماری چند متغیره ارزیابی شد. صفات اندازهگیری شده شامل تعداد شاخههای درحال رشد، تعداد برگ و برگچه، سطح برگچه، طول بلندترین شاخه و شادابی بودند. روشهای رگرسیون چند متغیره خطی، تجزیه علیت، تجزیه به مؤلفههای اصلی و تجزیه خوشهای جهت ارزیابی دادهها بکار گرفته شدند. نتایج تجزیه رگرسیون نشان داد که تاثیر سه صفت شادابی، تعداد برگچه، و سطح برگچه بر زندهمانی نهالها، معنیدار بوده و مدل رگرسیون خطی این ارتباط را به خوبی نشان داد. تجزیه علیت نشان داد که بیشترین اثر مستقیم و مثبت بر زندهمانی مربوط به تعداد برگچه و کمترین اثر مستقیم مربوط به سطح برگچه و در جهت منفی بود. اثر مستقیم شادابی بر زندهمانی نیز منفی، اما میزان این تاثیر بهنسبت زیاد بود. همچنین شادابی تاثیر زیادی بر زندهمانی از طریق تعداد برگچه (در جهت مثبت) و سطح برگچه (در جهت منفی ) نشان داد. تجزیه مؤلفههای اصلی نشان داد که سه مؤلفه اول، بیش از 82 درصد تغییرات بین ژنوتیپها را تبیین میکنند. بزرگترین ضریب ویژه برای صفت زندهمانی متعلق به مؤلفه دوم بود، که بر اساس ژنوتیپ B88 مناسبترین انتخاب برای صفت زندهمانی میباشد. تجزیه خوشهای، ژنوتیپها را در 7 گروه قرار داد. بنابراین با تلاقی ژنوتیپهای گروه اول با هفتمین گروه، بیشترین تنوع از نظر صفات مورد مطالعه تحت تنش خشکی حاصل خواهد شد.
گل محمدی (Rosa damascena)
تنوع ژنتیکی
تحمل خشکی
رگرسیون چند متغیره
تجزیه علیت
تجزیه به مؤلفههای اصلی
تجزیه خوشهای
2003
05
22
39
51
https://ijrfpbgr.areeo.ac.ir/article_115985_7e4153001e4068ea53c7b9e2c59217ba.pdf
تحقیقات ژنتیک و اصلاح گیاهان مرتعی و جنگلی ایران
1735-0891
1735-0891
1382
11
1
تنوع کاریوتیپی در گونههای مختلف جنس بروموس(Bromus spp.)
حسین
میرزایی ندوشن
آناهیتا
شریعت
بروموس یکی از جنسهای مهم مرتعی است که گونههای مختلف آن سطح وسیعی از عرصههای طبیعی ایران را زیر پوشش قرار داده است. گونههای مختلف این جنس از نظر تنوع ژنتیکی و سیتوژنتیکی در کشور کمتر مورد توجه قرار گرفتهاند درحالیکه شناخت ویژگیهای کاریوتیپی و سطوح پلوئیدی از نیازهای اولیه برنامههای اصلاحی هرگونه گیاهی میباشد. از این رو در این تحقیق بهمنظور ارزیابی کاریوتیپی گونههای مختلف این جنس اقدام به مطالعه سلولهای متافازی تقسیم میتوز در آنها گردید. بهمنظور فراهم کردن سلولهای متافازی از مریستم انتهایی ریشه از بذر تازه جوانه زده استفاده گردید. از آلفا برومونفتالین، محلول فارمر و هماتوکسیلین بهترتیب جهت پیش تیمار، تثبیت و رنگآمیزی استفاده گردید. شش گونه از این جنس در این تحقیق مورد بررسیهای کاریوتیپی قرار گرفتند.
براساس مطالعات انجام شده سطوح مختلف پلوئیدی در میان جمعیتها و گونههای مختلف این جنس مشاهده گردید که بهطور عمده مضربی از هفت بودند. این تنوع در سطح پلوئیدی، بهخصوص در میان جمعیتهای مختلف یک گونه ضمن اینکه میتواند مسبب تنوع مورفولوژیکی و به تبع آن پایداری بهتر این گونهها باشد، زمینه مناسبی را نیز جهت بکارگیری این تنوع در اصلاح و توسعه ارقام اصلاح شده این گونهها در کشور ایجاد نموده است. در مطالعات آتی باید جمعیتهای مورد نظر را از حیث سایر ویژگیهای کاریوتیپی از قبیل تقارن کاریوتیپی مورد مطالعه و مقایسه قرار داد تا قرابت و خویشاوندی آنها را جهت استفاده در طرحهای اصلاحی بدست آورد.
بروموس
کاریوتیپ
پلی پلوئید
سیتوژنتیک و میتوز
2003
05
22
53
61
https://ijrfpbgr.areeo.ac.ir/article_115990_f37a4149102db6c39f16c9f5f56c603c.pdf
تحقیقات ژنتیک و اصلاح گیاهان مرتعی و جنگلی ایران
1735-0891
1735-0891
1382
11
1
بررسی عملکرد علوفه، صفات مورفولوژیکی و صفات کیفی در 18 رقم و اکوتیپ یونجه زراعی Medicago sativa در شرایط مطلوب و تنش خشکی
علی اشرف
جعفری
محمد
نصرتی نیگجه
حسین
حیدری شریف آباد
بهمنظور مقایسه عملکرد علوفه و ارتباط آن با صفات مورفولوژیکی و کیفی در یونجه زراعی، 18 رقم و اکوتیپ داخلی و خارجی در شرایط مطلوب و تنش خشکی با استفاده از طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار در سال 1379 و1380 در مجتمع تحقیقات البرز کرج مورد ارزیابی قرار گرفتند. عملکرد علوفه خشک، تاریخ گلدهی، وضعیت رشد در تابستان و زمستان، تراکم ساقه در واحد سطح، ارتفاع تاج پوشش، مقاومت به سرخرطومی یونجه، نسبت برگ به ساقه و درصد پروتئین و فیبرخام مورد اندازهگیری قرار گرفتند.
در شرایط مطلوب اختلاف بین ارقام و اکوتیپها برای تاریخ گلدهی، وضعیت رشد، درصد پروتئین و فیبرخام (در سال اول) و ارتفاع بوته، نسبت برگ به ساقه و عملکرد علوفه (در سال دوم) معنیدار بود. در تنش خشکی اختلاف معنیداری برای ارتفاع بوته (سال اول) و درصد پروتئین (سال دوم) در میان ارقام وجود داشت. در تجزیه مرکب دادهها، عامل زمان (سال) برای کلیه صفات در هر دو شرایط معنیدار بود ولی اثر متقابل رقم´ سال برای ارتفاع بوته و درصد فیبرخام فقط در شرایط مطلوب معنیدار بود، در مقایسه میانگین ارقام، یونجه یزدی و کانکریپ زودترین و هراتی و مراغه دیرترین تاریخ گلدهی را داشتند. ارقام همدانی، امریکا 2564 و سنت لویز 1009 در شرایط مطلوب و همدانی، فائو 2436 و هانترریور در شرایط تنش خشکی بیشترین ارتفاع بوته را دارا بودند. یونجه مراغه و امریکا 2564 بیشترین نسبت برگ به ساقه را به ترتیب در شرایط مطلوب و تنش خشکی دارا بودند. برای مجموع عملکرد علوفه سالیانه، اختلاف میان ارقام فقط در سال دوم معنیدار بود. برای مجموع دو سال، همدانی و فائو 2435 با متوسط عملکرد 7 تن و سیمرچنسکایا، فائو 2435 و نوماد با عملکرد 5/1 تن بیشترین علوفه خشک در هکتار را به ترتیب در شرایط مطلوب و تنش خشکی تولید نمودند. بهطورکلی، ارقام همدانی، هراتی، فائو 2433 و فائو 2436 برای شرایط مطلوب و ارقام قره یونجه، همدانی، نوماد، فائو 2435، هانترریور و سنت لویز 1529 برای زراعت دیم توصیه شدند. از نظر کیفیت علوفه، قره یونجه نسبت به یونجه همدانی از کیفیت بهتری برخوردار بود.
همبستگی فنوتیپی بین صفات در هر دو شرایط به نسبت پایدار بود. عملکرد علوفه و ارتفاع بوته با درصد پروتئین همبستگی منفی و با درصد فیبر همبستگی مثبت داشتند. ارتفاع بوته با عملکرد علوفه و وضعیت رشد زمستانه همبستگی مثبت و معنیدار داشت. نسبت برگ به ساقه با درصد پروتئین همبستگی مثبت و با صفات تراکم ساقه و ارتفاع بوته همبستگی منفی و معنیدار داشت.
یونجه زراعی
تنش خشکی
عملکرد علوفه
کیفیت علوفه و صفات مورفولوژیکی
2003
05
22
63
103
https://ijrfpbgr.areeo.ac.ir/article_115991_46267cc8111df1e608884c6cfb434af6.pdf
تحقیقات ژنتیک و اصلاح گیاهان مرتعی و جنگلی ایران
1735-0891
1735-0891
1382
11
1
بررسی تنوع و روند زوال ژرم پلاسم گونه Festuca ovina موجود در سردخانه بانک ژن منابع طبیعی
حسن
مداح عارفی
نوراله
عبدی
بهمنظور بررسی و ارزیابی تنوع و روند زوال بذر اکوتیپهای موجود در بانک ژن منابع طبیعی، از خانواده گراسها، گونه Festuca ovina انتخاب و 11 اکوتیپ از بذرهای آن با منشأ داخلی و خارجی در دو آزمایش جداگانه ژرمیناتور و گلخانه در طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار مورد آزمایش قرار گرفتند. آزمایش ژرمیناتور، شامل قوه نامیه، سرعت جوانهزنی و بنیه بذر و آزمایش گلخانه، شامل اندازهگیری درصد جوانهزنی، سرعت جوانهزنی، ارتفاع گیاه، تعداد پنجه و طول ریشه در سن چهل روزگی بود.در ضمن قوه نامیه و وزن هزار دانه بذر، در بدو ورود به سردخانه اندازهگیری شده بود. تجزیه واریانس صفات مورد مطالعه، اختلاف معنیداری را میان اکوتیپهای مورد آزمون، نشان داد. صفات کاهش قوه نامیه، سرعت جوانه زنی در ژرمیناتور و گلخانه، بنیه بذر، ارتفاع گیاه، تعداد پنجه و طول ریشه اکوتیپها، از نظر آماری اختلاف نشان دادند که نشان دهنده وجود تنوع بین اکوتیپها است. ضرایب همبستگی نشان داد که نتایج آزمایشهای انجام شده در ژرمیناتور با شرایط گلخانه، همبستگی نزدیکی دارد. همچنین بین سرعت جوانهزنی در ژرمیناتور و بنیه بذر همبستگی بالایی وجود داشت.
کاهش قوه نامیه با صفات درصد جوانهزنی در گلخانه، سرعت جوانهزنی در ژرمیناتور و گلخانه، وزن هزاردانه و بنیه بذر همبستگی منفی معنیداری نشان داد. در نتیجه زوال بذر نه تنها سبب کاهش قوه نامیه میشود، بلکه موجب کاهش سرعت جوانهزنی و بنیه بذر و کاهش استقرار گیاه میگردد. کاهش قوه نامیه به شدت تحت تأثیر منشأ بذر قرار داشته و تحت شرایط انجام آزمایش حاضر، تفکیک اثر دوره نگهداری بذر در سردخانه را از اثر منشأ بذر، ناممکن ساخته بود. بنابراین نمیتوان بهطور دقیق پیشنهاد نمود که بذرهای گونهای خاص را پس از چندسال تکثیر و احیاء نمود و بایستی برنامهریزی احیاء، برای هر اکوتیپ بهطور مجزا صورت گیرد.
Festuca Ovina
تنوع
زوال بذر
قوه نامیه
سرعت جوانهزنی
بنیه بذر
2003
05
22
105
125
https://ijrfpbgr.areeo.ac.ir/article_115995_c901ef9d096ce4604b5d3c3dc7f74c7b.pdf
تحقیقات ژنتیک و اصلاح گیاهان مرتعی و جنگلی ایران
1735-0891
1735-0891
1382
11
1
بررسی کاریوتیپ برخی گونههای جنس Trigonella از استان فارس
مهرناز
ریاست
ژیرایر
کاراپتیان
عبدالرضا
نصیرزاده
جنس شنبلیله (Trigonella) از خانواده پروانهآسا (Papilionacea) میباشد که براساس فلور ایرانیکا، 32 گونه آن در نقاط مختلف ایران پراکنش دارد (Rechinger، 1984). شنبلیله بهعنوان گیاهی دارویی، زراعی و مرتعی حائز اهمیت فراوان میباشد و در طب سنتی از آن استفاده زیادی بعمل میآید.
در این تحقیق پس از جمعآوری نمونههای گیاهی از سطح استان فارس، یک گونه شنبلیله چند ساله با نام علمی T. ellipticaو 7 گونه یکساله با نامهای علمی T. foenum-graecum، T. spruneriana، monspeliaca T. ، T. uncata، T. anguina ، T. stellata و T. astroites شناسایی گردید. مطالعات سیتوژنتیکی بر روی گونههای مورد مطالعه نشان داد که کلیه گونهها دیپلوئید (16= x2= n2) میباشند. با استفاده از صفاتی از قبیل: طول هر کروموزوم، طول بازوی بلند، طول بازوی کوتاه و نسبت بازوی بلند به کوتاه، تجزیه و تحلیل ژنوم گونهها انجام و با استفاده از اطلاعات فوق کاریوتیپ هر گونه بهصورت ایدیوگرام رسم و فرمول کاریوتیپی آنها مشخص گردید. این مطالعات نشان داد که کلیه گونهها دارای کروموزومهای متاسنتریک و ساب متاسنتریک میباشند و گونه T. foenum-graecum با 28/26 میکرومتر و گونه T. stellata با 52/13 میکرومتر طول کل کروموزوم، بهترتیب بیشترین و کمترین ماده ژنتیکی را دارا میباشند. در پایان با استفاده از نرمافزارSPSS ، میزان دوری و نزدیکی گونههای مورد مطالعه از لحاظ صفات کروموزومی مورد بررسی قرار گرفتند و نتایج بدست آمده بهصورت دندروگرام ارائه گردید.
شنبلیله
کاریوتیپ
سیتوژنتیک
Trigonella
2003
05
22
127
145
https://ijrfpbgr.areeo.ac.ir/article_115998_b2f24ed39e571708072a97ab1ab96e20.pdf
تحقیقات ژنتیک و اصلاح گیاهان مرتعی و جنگلی ایران
1735-0891
1735-0891
1382
11
1
آزمون سلامتی بذر و بررسی کیفیت بذرهای آلوده در مقایسه با بذرهای سالم چند گونه از گیاهان مرتعی و دارویی
محمدعلی
علیزاده
از آنجاییکه براساس معیارهای اتحادیه بینالمللی آزمون بذر یکی از آزمونهای مهم، آزمون سلامتی بذر بوده و همچنین قارچها و آفات بذرزاد باعث کاهش قوه نامیه و بنیه بذر میگردند، آزمون سلامتی بذر اعم از تشخیص قارچها و آفات بذرزاد یکی از موارد اجتناب ناپذیر میباشد. در این تحقیق، بذرهای ارسالی از مناطق مختلف کشور به آزمایشگاه تکنولوژی بذر، پس از بررسی از نظر تمیزی و خلوص فیزیکی، از نظر میکوفلور و آفات بذرزاد نیز مورد ارزیابی قرار گرفتند و آثار خسارت آفات روی بذر بعضی از گونهها مورد توجه قرار گرفت، اما اثری از مراحل دوره زندگی حشره کامل، لارو و شفیره وجود نداشت، از این رو بذرهای آفت زده از سالم جدا گردیدند. همچنین جهت کشف میکوفلور بذرهای آلوده از نظر علائم خسارت، شکل لکههای ایجاد شده روی بذر و رنگ آنها مورد بررسی قرار گرفتند. بذرهای آلوده در محیط کشت آگاردار کشت شده و بعد قارچهای بذرزاد نظیر پنی سیلیوم,آلترناریا, آسپرژیلوس، ریزوپوس و فوزاریوم آنها شناسایی گردید. همچنین کیفیت بذر از نظر درصد جوانهزنی و سرعت جوانهزنی بذرهای آلوده به قارچ انباری با بذرهای سالم مورد مقایسه قرار گرفتند.
آزمون سلامتی بذر
قارچها و آفات بذرزاد
جوانهزنی و سرعت جوانهزنی
2003
05
22
147
159
https://ijrfpbgr.areeo.ac.ir/article_116000_6883fceca01a3f89198da5279aa0caa1.pdf